Nhiều người sau khi đọc báo đã đặt câu hỏi với tôi: "Ngân hàng Nhà nước không biết gì sao, sao lại để đến như vậy?". Mấy ngày sau, lại có thông tin một cựu cục trưởng Ngân hàng Nhà nước bị cáo buộc nhận hối lộ 5,2 triệu USD liên quan đến vụ Vạn Thịnh Phát và SCB.

Những thảo luận hướng về Ngân hàng Nhà nước là đúng, nhưng chưa đủ. Quy định về các chỉ số an toàn vốn, tỷ lệ sở hữu tối đa của một cổ đông cá nhân và tổ chức tại ngân hàng, tỷ lệ cho vay tối đa đối với một khách hàng đều có cả. Nhưng bà Trương Mỹ Lan đều lách được. Theo kết luận điều tra, bà Lan chỉ đứng tên hơn 4% cổ phần, 80% còn lại nhờ... 74 người khác đứng tên nhằm tránh quy định một cá nhân không được sở hữu vượt quá 5% cổ phần của một ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước. Đến năm 2018, bà Lan sở hữu 91,5% cổ phần ở SCB dưới danh nghĩa của 27 pháp nhân, cá nhân. Và khi giải ngân tiền thì cũng thông qua không biết bao nhiêu mắt xích để rồi 1.066.000 tỷ đồng được SCB giải ngân cho "nhóm của bà Lan".

Trước khi câu chuyện này diễn ra, tôi ngồi tại một quán cà phê sang trọng ở Q1 TP HCM với một người bạn thân làm trong giới tài chính. Chị nói nhỏ, quán này trước của "cô Lan". Tôi bật cười vì chúng tôi biết rõ những chuyện đồn đoán này xuất hiện nhiều trong giới. Mở danh sách chủ sở hữu của quán cà phê thì nhiều khả năng là không thấy tên bà Trương Mỹ Lan đâu cả. Nhưng giới tài chính vẫn đồn cái này của Vạn Thịnh Phát, cái kia của Trương Mỹ Lan. Những chuyện như vậy đã kéo dài từ đầu những năm 2000 khi tôi bắt đầu đi làm trong ngành ngân hàng ở Việt Nam.

Tất cả chỉ dừng ở đồn đoán, thì bất kể quy định nào của Ngân hàng Nhà nước đi nữa, cũng không thể kiểm soát được việc thao túng ngân hàng. Bởi làm sao trả lời được câu hỏi "bằng chứng đâu?". Người ta cứ đồn đoán tài sản này, tài sản kia là của bà Trương Mỹ Lan, là bà Lan thao túng SCB nhiều năm rồi. Nhưng ai có thể có thông tin của 74 người và 27 pháp nhân, cá nhân kia; rồi làm sao chứng minh được những cá nhân, pháp nhân đó liên quan đến bà Lan để mà khẳng định, để giám sát hay hành động gì? Cơ sở pháp lý ở đâu?

Chính vì vậy, không thể nói không có trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước, nhất là trong chuyện có những cán bộ như cục trưởng nhận hối lộ để tiếp tay hành vi của bà Lan, nhưng chỉ dừng ở đó là chưa đủ. Vì ngay cả nếu hệ thống giám sát của Ngân hàng Nhà nước làm việc mẫn cán và nhất quán, thì cũng không có thể "rào" hết được vấn đề. Nó xuất phát từ hai nguyên nhân lớn.

Thứ nhất, độ minh bạch về thông tin trong hệ thống chưa đủ, khiến những chủ thể giám sát độc lập như đại biểu quốc hội và truyền thông, lẫn cơ quan có trách nhiệm giám sát trực tiếp như Ngân hàng Nhà nước không thể dễ dàng chỉ ra một cách công khai "bà chủ" cuối cùng của SCB. Nghe đồn là một chuyện, cung cấp chứng cứ, số liệu rõ ràng lại là một chuyện khác. Dựa vào đâu để ra các quy định giám sát đặc biệt lại còn là chuyện khác nữa.

Thứ hai, các ông bà chủ có thể dùng "sân trước, sân sau" để thao túng ngân hàng và chứng khoán, kiểu "ngân hàng sân sau, chứng khoán người nhà", là vì còn có những quy định khác ngoài ngành ngân hàng cũng lỏng lẻo.

Ví dụ, doanh nghiệp "sân sau" phát hành trái phiếu, sau đó doanh nghiệp dùng tiền thu được từ bán trái phiếu để mua lại cổ phần ngân hàng, qua đó tăng tỷ lệ sở hữu để chi phối ngân hàng. Sau khi chi phối ngân hàng, các ông bà chủ lại cho phép công ty con dùng các tài sản có phần khuất tất, bao gồm cả phần vốn góp của mình trong ngân hàng làm tài sản đảm bảo để vừa vay tiền, vừa phát hành trái phiếu tiếp, rồi dùng số tiền huy động được để góp vốn nâng tỷ lệ sở hữu trong ngân hàng. Ở đây cho thấy, sự phát triển của thị trường trái phiếu và những bất cập trong điều kiện phát hành, xếp hạng tín nhiệm trái phiếu, khả năng giám sát và hiểu biết giới hạn của một số người mua trái phiếu đều tạo thành những lỗ hổng giúp cho bà Lan thực hiện được ý đồ kiểm soát SCB của mình. Vì vậy, vấn đề không chỉ dừng lại ở vai trò giám sát của Ngân hàng Nhà nước, mà nhiều bộ ngành khác trong chính phủ đều ít nhiều có liên quan.

Và chính trong cách gọi tên vụ việc cũng thể hiện sự giới hạn trong cách tiếp cận. Đây không còn đơn giản là "sở hữu chéo" như thời 2011 giữa các ngân hàng với nhau, mà là một hình thái mới, cần gọi đúng tên là hành vi "thao túng ngân hàng" của những ông bà chủ sau lưng, đóng vai trò người sở hữu cao nhất cuối cùng, thật sự kiểm soát ngân hàng.

Không chỉ mặt đặt tên đúng người sở hữu cuối cùng, thì không có cách nào để những chủ thể giám sát khác nhau trong nền kinh tế, từ Ngân hàng Nhà nước, truyền thông đến đại biểu quốc hội có thể trực tiếp đưa vấn đề ra hay can thiệp cả. Bởi vì nếu không thì rất dễ bị kiện tụng hay chất vấn ngược.

Do đó, vấn đề trước tiên là phải xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu các cổ đông công ty rõ ràng, và cho phép liên hệ được về người chủ sở hữu cuối cùng. Biết ai đang là ông bà chủ thật sự của các ngân hàng rồi mới tính được đến chuyện giám sát họ có thao túng ngân hàng hay không.

Và quan trọng hơn, xét cho cùng, không có sự tiếp tay của một số cán bộ trong hệ thống, thì những việc này cũng không diễn ra dễ đến vậy. Câu hỏi ở đây vì vậy không chỉ dành cho một vài cơ quan như Ngân hàng Nhà nước, mà còn cho toàn bộ hệ thống. Đó là làm sao để tăng cường giám sát trên mọi cấp, không để một vài cá nhân bao che cho ai đó thao túng ngân hàng được. Nếu chỉ thay đổi tỷ lệ sở hữu giám sát, thay đổi vài định nghĩa như dự án Luật các tổ chức tín dụng đang làm sẽ không thể giải quyết được vấn đề, không thể ngăn cản người ta tìm cách thao túng ngân hàng, vì tiền của nền kinh tế nằm ở đó.

Điểm mấu chốt, vì vậy, là có thể chỉ ra nhanh chóng đâu là mắt xích có rủi ro cao của hệ thống, và đâu là người chủ thật sự của mắt xích đó để giám sát và can thiệp kịp thời khi cần thiết.

Hồ Quốc Tuấn

Ngọc Trinh là MC, BTV được khán giả yêu mến của VTV. Tên tuổi cô gắn với chương trình Bản tin Tài chính, Chuyển động 24h. Zing.vn đã có buổi trò chuyện thú vị với nữ MC sinh năm 1986 trong dịp đầu năm mới.

Thời gian qua, tôi biết thế nào là hạnh phúc

- Nửa cuối năm 2015, Ngọc Trinh vắng bóng trong các chương trình của Trung tâm tin tức VTV24. Chị đã đi đâu và làm gì?

- Năm qua, tôi tạm dừng công việc tại nhà đài để đi du học. Đây là điều tôi mong muốn từ rất lâu nhưng chưa dám thực hiện vì sợ mất cơ hội, sợ mọi người quên mình.

Tôi nghĩ, chưa dám đưa ra quyết định như vậy vì chưa thực sự tin tưởng vào năng lực của bản thân và chưa hoàn toàn biết mình có gì và cần gì.

Đỉnh cao sự nghiệp rất khó định nghĩa nhưng khi bắt đầu nhìn thấy bản thân bị cũ, dù cái cũ đó là công sức xây dựng và được mọi người ghi nhận thì tốt nhất là nên dừng lại để nhìn nhận và trải nghiệm nhiều hơn nữa.

Và mình sẽ quay lại với một con người mới, lối suy nghĩ và cách hành xử mới. Điều đó tốt hơn là cứ đi theo một lối mòn tưởng là an toàn.

Ngọc Trinh vắng bóng trong các chương trình của Trung tâm Tin tức VTV24 cuối năm 2015. Ảnh: Chí Linh

- Cảm xúc khi dừng công việc đã gắn bó gần một thập kỷ để mài dùi đèn sách đó thế nào?

- Nói thì hơi buồn cười nhưng nó cũng giống như tình yêu. Khi bạn yêu một anh chàng tới 9 năm, ở cạnh nhau là thói quen, đôi khi còn là bản năng.

Sẽ có lúc bạn cảm thấy nhàm chán và nghĩ tới chuyện chia tay. Nhưng đến khi xa người ta một thời gian, bạn mới hiểu bạn cần họ đến thế nào.

Tôi không dám nói mình là người yêu nghề, say nghề. Tôi chỉ tự hỏi, liệu đây có phải công việc bản thân thực sự yêu thích không? Và khi xa rồi, tôi có câu trả lời: Có. Hiện tại, tôi gần như kết thúc khoá học về nghề và có những kế hoạch cho tương lai.

- Nhìn lại năm 2015, chị thấy bản thân đã và chưa đạt được điều gì?

- Những điều mình cần phải đạt đến nhiều vô hạn, còn những điều đã đạt được là có giới hạn.

Năm qua, tôi có thêm rất nhiều trải nghiệm, được nhìn cuộc sống bằng lăng kính khác trước, điều mà không phải ai cũng có. Nhưng có lẽ, điều tôi đạt được nhất là tôi biết mình muốn gì.

Về tình cảm, tôi trưởng thành hơn trong mọi cảm xúc. Đôi khi người ta hay nói tới việc làm theo trái tim hay lý trí. Tôi nghĩ, người ta chỉ làm theo trái tim khi lý trí chưa đủ mạnh và ngược lại, làm theo lý trí khi trái tim bị tổn thương.

Trong quãng thời gian vừa rồi, tôi đã biết thế nào là hạnh phúc. Hạnh phúc không có nghĩ là tất cả mọi thứ mình muốn đều được đáp ứng mà mình biết đâu là điểm cần, đâu là điểm đủ và mình thấy bình yên. Đó là hạnh phúc.

Chưa phải thời điểm chia sẻ về tin đồn sinh con

- Trong thời gian chị sang Anh du học, có tin đồn chị bí mật kết hôn và sinh con. Trên trang cá nhân, chị chia sẻ ảnh trẻ sơ sinh và rất nhiều bạn bè chúc mừng chị lên chức. Thực hư thế nào?

- Tôi nghĩ như thế này, khi mọi người còn đồn đoán có nghĩa là thông tin chưa minh bạch và được xác thực. Còn bạn nhỏ tôi đăng tải ảnh trên Facebook là con trai của Thuỵ Vân.

Tôi nhận được tin vui bạn ấy chào đời khi đang ở bên Anh 4 năm trước. Và lần này, khi cũng ở nơi đó, tôi post ảnh đó lên và ai ngờ...

Còn về thông tin đời tư, tôi xin phép giữ chi riêng mình và chia sẻ khi thấy phù hợp.

- Bạn thân của chị, á hậu Thuỵ Vân khá thoải mái chia sẻ thông tin về gia đình, con trai. Còn chị lại rất kín tiếng. Vì sao vậy?

- Tính tôi vốn là người khép kín. Dám đứng trước ống kính máy quay để nói trên sóng truyền hình với tôi là cả một bước ngoặt.

Cũng chưa biết đến khi nào tôi mới thay tâm đổi tính. Có những người rất thích chia sẻ, còn tôi chỉ chia sẻ những thứ mình cho là cần thiết.

Hơn nữa, tôi không phải là người của công chúng. Tôi là người lao động bình thường nhưng nghề của tôi có đặc thù là được tiếp xúc nhiều hơn với công chúng.

Tôi tách bạch việc chia sẻ công việc với cuộc sống riêng, đời tư. Bởi vì đời tư của tôi chắc chắn không làm ảnh hưởng tới những thông tin tôi chia sẻ cho khán giả.

- Nếu nói hy vọng thì nhiều lắm, nhưng tôi nghĩ mình tìm thấy bến đỗ bình an, tìm được một người có thể sẻ chia, hiểu mình, đó là điều tuyệt vời.

Một người phụ nữ làm báo có nhiều thế mạnh nhưng cũng lắm thiệt thòi. Nên một người đàn ông thực sự hiểu mới có thể sống đời ở kiếp với mình được.

Có những người đàn ông họ nhìn thấy sự độc lập, cá tính bên ngoài của mình nhưng hai người không thể sẻ chia với nhau thì khó bền vững.

Vì thế, điều tôi mong muốn không phải là một người giống tôi, hay hơn tôi quá nhiều, chỉ cần một điều là người ta hiểu mình, người ta chấp nhận mình và ngược lại. Thế là đủ.

Người làm truyền hình không có Tết

- Tết với một MC, BTV truyền hình như chị có gì đặc biệt ?

- Những người làm truyền hình không có Tết bởi tivi có bao giờ tắt đâu. Với chúng tôi, cảm nhận về Tết không phải là ở nhà ăn bánh chưng hay được nghỉ ngơi mà là xúc cảm qua những hình ảnh do phóng viên ở khắp mọi nơi mang về.

Thực sự, mỗi ngày có một chương trình thành công, đó đã là một cái Tết và chúng tôi từ lâu cũng dần có thói quen gạt khái niệm nghỉ Tết ra khỏi đầu.

Điều hạnh phúc nhất là mỗi năm qua đi, chương trình của mình vẫn còn tồn tại, nghĩa là mình có khán giả. Mỗi năm qua đi, mình vẫn có những kế hoạch mới nghĩa là mình vẫn phát triển.

Mỗi năm qua đi, mọi người vẫn nhớ tới mình thì mình vẫn có dấu ấn. Đó là điều hạnh phúc nhất vào Tết – thời điểm dấu mốc để mỗi người nhìn lại xem mình có những gì.

Sau khi kết thúc khoá học về nghề, Ngọc Trinh sẽ hội ngộ khán giả VTV trong năm 2016. Ảnh: Chí Linh

- Làm việc xuyên Tết, chị sắp xếp như thế nào để có thời gian tái tạo sức lao động?

- Đâu phải ai cũng có thời gian nghỉ Tết để tái tạo sức lao động. Nhiều người sau kỳ nghỉ Tết còn bị ì. Tôi nghĩ cách tốt nhất là tìm thấy cảm hứng trong công việc mỗi ngày. Tuy nhiên, khi đã làm việc một thời gian dài ai cũng cần điểm dừng.

Năm qua, tôi đã làm việc đó và mất rất nhiều cơ hội. Đó là những điều tiếc nuối trước mắt nhưng là điều đáng giá về lâu dài. Nếu mình không có một điểm nghỉ làm sao có thể lao động được cả năm.

Vì thế, đồng nghiệp của tôi có những người nghỉ nửa năm để đi đây đó vẫn được chấp nhận vì họ đã cống hiến rất nhiều và cần có điểm nghỉ để nhìn nhận, trải nghiệm những điều mới.

Theo Zing