Phóng viên:Theo quan sát của ông, trong đào tạo tiến sĩ hiện nay ở VN đang có lệch chuẩn gì?

Nhà báo Trần Ngọc Châu: Hiện nay ở Việt Nam đang có bất cập trong đào tạo tiến sĩ ở lĩnh vực khoa học xã hội. Lý do là nền tảng tư tưởng và học thuật là khoa học xã hội duy vật biện chứng Mác-Lê, nên sẽ khó có những lý thuyết khác được chấp nhận hay được nghiên cứu một cách công bằng, về mặt học thuật.

Theo ông, những đề tài nghiên cứu như thế nào thì đáng được xem xét để làm làm tiến sĩ?

Mỗi nền đại học và thậm chí mỗi định chế đại học, về nguyên tắc, có quyền định ra các tiêu chuẩn riêng biệt. Tuy nhiên, khoa học và học thuật nó có giá trị phổ quát nhân loại nên, theo tôi, có thể tham khảo cách học và chuẩn bị luận án tiến sĩ tại Hoa Kỳ.

Xin nói ngay là ở Mỹ, có những ngành học như dược khoa, thì chỉ cần học đủ 7 năm và đủ điểm thì được cấp bằng Doctor (tiến sĩ) mà không cần bảo vệ luận án.

Nên nhớ không có một đề tài nào là hoàn hảo. Tuy nhiên, trong việc tìm kiếm một đề tài bạn hãy nhớ 8 yếu tố quan trọng sau đây: Cần thiết và thú vị; Có cơ sở lý luận nghiên cứu; Có trách nhiệm với cácphương pháp nghiên cứu; Có thời hạn hợp lý để hoàn thành: Kết quả nghiên cứu (tiềm năng) mang tính cân xứng, khách quan khoa học; Phù hợp với khả năng và sở thích (của nghiên cứu sinh); Đề tài dễ xin học bổng; Phát triển chuyên môn của nghiên cứu sinh. (XEM CHI TIẾT TẠI ĐÂY).

Ngoài ra, các nguồn tiềm năng để phát hiện các đề tài luận án tiến sĩ bao gồm: Những luận đề tổng quát đã được chấp nhận nhưng chưa được chứng minh; Các luận đề với chứng minh còn yếu ớt, chưa thuyết phục bởi một cấp thẩm quyền trong lĩnh vực; Các lý thuyết hay khái niệm đã có nhưng chưa được củng cố hay cơ sở lý luận còn yếu. Một số lý thuyết hay phương pháp luận dù đã phát triển một thời gian nhất định, nhưng có thể vẫn còn điểm yếu hay “lổ hổng” lý luận; Cách tiếp cận khác để trắc nghiệm những kết quả quan trọng; Các sự kiện thời sự; Gợi ý từ những luận án trong quá khứ; Gợi ý từ những chuyên gia có uy tín hay thẩm quyền của lĩnh vực; Gợi ý từ những nhà hoạt động thực tiễn của các lĩnh vực.

Hiện nay, ngày càng nhiều cơ sở được phép đào tạo tiến sĩ, việc phát hiện cái mới có ý nghĩa không phải dễ dàng. Liệu đây có phải là lý do khiến các đề tài nghiên cứu ngày càng khó khăn để đạt được chuẩn mực khoa học?

-Không có một điều tra xã hội nào về uy tín của bằng cấp ở VN hiện nay, nhưng nhìn chung thì có vẻ như khi nói đến văn bằng tiến sĩ thì ai cũng nghi ngại.

Cái sai mang tính “bước ngoặt” này là do chính phủ cho “phiên ngang” tất cả học vị “phó tiến sĩ” thành “tiến sĩ” khi chúng ta định hội nhập vào thế giới, rồi thêm một “học vị” nữa là “Tiến sĩ khoa học” để phân biệt với “tiến sĩ phiên ngang”.

Điều này khiến cộng đồng hàn lâm (tiến sĩ) tăng đột biến mà xã hội không có thời gian và điều kiện kiểm soát. Do đó,không phải là đề tài nghiên cứu mà chính và cuộc chạy đua học vị tiến sĩ, cụ thể qua chỉ tiêu “khủng”, đang hủy hoại môi trường học thuật và uy tín bằng cấp Việt Nam.

Vậy mục tiêu học tiến sĩ của người học ở VN có điều gì lệch lạc?

Học tiến sĩ để thăng tiến- tức là thăng quan tiến chức là lệch lạc truyền thống từ thời mà cụ Nguyễn Khuyến có bài “tiến sĩ giấy”. Thực ra, ở Mỹ và hầu hết các nước phát triển, học vị PHD chủ yếu để dạy học và nghiên cứu, đó là “life-long study” (học suốt đời).

Trong quản trị, ở VN mình rất coi trọng chỉ tiêu. Có lần, được mời phản biện cho một buổi chấm thạc sĩ, khi tôi cho điểm, thì được dặn rằng: “Em này nằm trong diện chỉ tiêu đào tạo, quy hoạch gì đó, nên mong thầy cho điểm “du di” chút!”.

Theo thiển ý của tôi, bậc tiến sĩ là cao nhất trong bậc học, không nên có chỉ tiêu. Nếu có chăng thì tự mỗi giáo sư hay nhà nghiên cứu đầu đàn các lĩnh vực tự đặt ra cho mình “chỉ tiêu”mà đào tạo hậu bối.

Chứ một định chế nào đó đặt chỉ tiêu có bao nhiêu tiến sĩ thì sẽ có cuộc tranh đua về số lượng. Tôi chưa biết trên thế giới (trừ khối xã hội chủ nghĩa Đông Âu) có chỉ tiêu đào tao tiến sĩ hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người (của một viện) như thế.

Xin cảm ơn ông!

Bùi Hồng Đức (áo trắng) chụp ảnh cùng bạn bè ngay trở về

Hơn 2 tuổi đã biết đọc và cộng nhẩm số hàng nghìn

Đây không phải là lần đầu tiên Bùi Hồng Đức giành chiếc Huy chương Vàng trên đấu trường quốc tế. Những năm cấp 2, khi còn học tại ngôi trường Amsterdam, Đức vốn là “gương mặt quen thuộc” trong các đội tuyển quốc gia dự thi giải quốc tế ở bộ môn Toán học.

Vốn đam mê với những con số, thế giới của Đức trong những năm học này đều xoay quanh môn Toán. Cậu từng đoạt Huy chương Vàng với điểm số cao nhất trong Kỳ thi Toán học trẻ quốc tế tại Trung Quốc năm 2015; Huy chương Bạch Kim trong Kỳ thi Olympic Toán học châu Á – Thái Bình Dương năm 2014; …

Hồng Đức từng được nhận xét là “học sinh xuất sắc về Toán, có nhiều ý tưởng lạ và lời giải sáng tạo; tính tập trung cao, rất kiên nhẫn trong việc tìm hướng giải và khả năng tính toán rất tốt”.

Thế nhưng, bước ngoặt khiến Đức đến với môn Tin học lại bắt đầu từ những năm lớp 9.

Vì nhà ngay sát Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên nên Đức thường sang trường chơi. Mỗi lần sang trường, cậu học trò trường Amsterdam lại được thầy Hồ Đắc Phương gọi vào học. Hai thầy trò cùng nói chuyện với nhau rồi từ lúc nào, Đức bỗng yêu tha thiết môn Tin học.  

Nhìn thấy tiềm năng của Đức, thầy Phương đã thuyết phục trò thi vào chuyên Tin, Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên.

Hồng Đức được gia đình chào đón tại sân bay

Đúng như điều thầy mong đợi, ngay từ năm học lớp 10, cậu học trò nhỏ đã đoạt giải Nhất trong kỳ thi HSG quốc gia môn Tin. Cùng với sự dìu dắt của các thầy cô bộ môn, kỳ thi lần này, cậu “ẵm” luôn tấm Huy chương Vàng quốc tế khi còn đang học lớp 11.

Kể về con trai, anh Bùi Hồng Cường tự hào cho biết: “Trước giờ Đức tham gia rất nhiều cuộc thi. Con thường thi đấu ở các môn Toán và Tin học. Kỳ thi lần nào con cũng luôn đoạt giải cao nhất”.

Anh kể, ngay từ nhỏ Đức đã sớm bộc lộ năng khiếu học toán và khả năng quan sát, tư duy nhanh nhạy. Từ năm hai tuổi rưỡi, Đức đã có thể đọc chữ và cộng nhẩm tới số hàng nghìn. Đến khi lên 3, những thao tác này đã được Đức làm thành thạo.

Trong các hoạt động vui chơi, Hồng Đức chỉ thích lựa chọn những trò đòi hỏi tư duy logic và cần khả năng tính toán, quan sát như chơi rubic hay xếp hình,…

Thấy con có năng khiếu học các môn tự nhiên, vợ chồng anh Cường tạo mọi điều kiện để con phát huy năng lực.

Đầu tư về giáo dục luôn được gia đình ưu tiên hàng đầu

Anh Cường vốn là giảng viên Trường ĐH Dược Hà Nội; còn vợ của anh – chị Phạm Thị Hoa là giáo viên phổ thông. Là những người làm trong lĩnh vực giáo dục, anh chị luôn dành ưu tiên hàng đầu cho việc học của con cái.

“Đức và bố khá thân nhau. Hai bố con thường cùng nhau lên thời gian biểu hàng ngày, hàng tuần và luôn nghiêm túc thực hiện. Thường thì bố sẽ để Hồng Đức tự sắp xếp thời gian học hợp lý và không gò ép; nhưng Đức lại luôn thực hiện theo những gì bố gợi ý cho”, chị Hoa kể.

Theo chị Hoa, đối với việc học của con cái, trong gia đình, anh chị chỉ đóng vai trò định hướng như "con yêu thích điều gì, con sẽ đặt mục tiêu ra sao trong thời gian tới",…. còn lại con sẽ được tự quyết định mọi việc theo khả năng của mình.

“Tôi không bao giờ can thiệp quá nhiều vào chuyện của con. Con đam mê gì, chúng tôi thường để con theo cái đó, miễn sao con vẫn đi theo đúng lộ trình đã vạch ra là được”.

Nhờ vậy, Đức luôn được tự mình trải nghiệm và học trong sự thoải mái, không bị gò bó hay ép buộc.

“Đức là một đứa trẻ thông minh. Con sống nội tâm và làm việc rất logic. Mọi thứ con đều có thể mày mò tự học được nên bố mẹ cũng không phải quá bận tâm”, chị Hoa nói.

Chị Phạm Thị Hoa vốn là giáo viên phổ thông. Chị luôn dành ưu tiên hàng đầu cho việc học của con cái.   

Ngoài học giỏi Tin học, Hồng Đức còn rất yêu thích môn tiếng Anh. Đây cũng là môn học duy nhất chị Hoa cho con đi học thêm vì "tiếng Anh chính là chìa khóa để mở ra cánh cửa của những môn học khác. Từ tiếng Anh, con có thể tra cứu nguồn học liệu và tìm kiếm những gì bản thân mình thấy tò mò. Tiếng Anh giúp con tiếp cận với cả thế giới".

Nói về con trai, anh Cường nhớ nhất hình ảnh mỗi khi đã ngồi vào bàn học thì Đức học rất say sưa. Có khi vì mải giải một bài tập nào đó, cậu có thể “trót quên” việc đi ngủ khiến thời gian học kéo dài tới hơn 12 giờ đêm. Vì vậy, hàng ngày, bố mẹ luôn phải tìm cách "giục dần" cậu đi ngủ trước cả tiếng đồng hồ.

Vào những ngày gần thi phải ngồi liên tục suốt 5 tiếng đồng hồ căng thẳng, anh Cường thường tìm cách rủ con vận động như chạy bộ hay chơi cầu lông rèn thể lực. Đức cho biết, sự sát cánh và động lực truyền từ cha chính là điều đã góp phần làm nên thành tích của cậu hôm nay.

“Bố mẹ luôn ở bên em dù có bận mải cỡ nào. Bố mẹ chưa bao giờ đặt ra áp lực em phải đứng đầu trong các cuộc thi. Bố mẹ chỉ dặn dò “Sức khỏe của con mới là điều quan trọng nhất". Cho nên, kết quả em đạt được ngày hôm nay chính là nhờ có bố mẹ luôn ở bên cạnh”, Hồng Đức chia sẻ.

Thúy Nga

Chàng trai vàng Olympic Tin học có tính cách lạ, chưa thích du học

 - Luôn quan niệm “dạy con đọc sách, rồi sách sẽ dạy con tất cả”, chị Quân khuyến khích con tự đọc mọi thứ mà con đam mê. Còn với Phúc, việc mẹ không bao giờ đặt nặng chuyện thành tích lại là điều khiến cậu cảm thấy may mắn nhất.