GS. Richard Henry Friend - Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture chia sẻ về những công trình đột phá được vinh danh năm nay.

Những công trình đột phá giúp cải thiện cuộc sống của hàng tỷ người

-    Giải thưởng VinFuture 2024 đã vinh danh những thành tựu đột phá trong lĩnh vực Học sâu (trí tuệ nhân tạo), công nghệ sinh học và những bước tiến trong điều trị y tế. Ông có thể chia sẻ cảm nghĩ về những công trình này?

Mỗi năm, Giải thưởng VinFuture đều mang đến những bất ngờ thú vị, và năm nay tôi ấn tượng với Giải thưởng Chính khi tôn vinh một "bộ ba quyền lực" trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Đó là nền tảng toán học và thuật toán từ các nhà khoa học Yoshua Bengio, Geoffrey Hinton và Yann LeCun; là bộ dữ liệu tiên phong từ Fei-Fei Li; và đột phá về phần cứng từ Jensen Huang. Sự kết hợp hoàn hảo của ba yếu tố này đã tạo nên cuộc cách mạng AI mà chúng ta đang chứng kiến.

Với các Giải Đặc biệt, tôi xúc động trước thành tựu của liệu pháp CAR-T, một bước tiến vĩ đại trong điều trị ung thư. Đây không chỉ là một đột phá khoa học, mà còn là hy vọng mới cho hàng triệu bệnh nhân. 

Trong khi đó, công trình đoạt Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển của TS. Firdausi Qadri là một minh chứng tuyệt vời cho việc ứng dụng khoa học vào thực tiễn. Bà đã cứu sống vô số người tại các trại tị nạn Rohingya bằng vắc xin phòng dịch tả. Và GS. Kristi Anseth, với những nghiên cứu về vật liệu sinh học, đã cho thấy một hành trình hoàn chỉnh từ phòng thí nghiệm đến ứng dụng lâm sàng.

Tất cả những công trình này đều hướng đến một mục tiêu chung: cải thiện cuộc sống của hàng tỷ người. Đó chính là giá trị cốt lõi mà VinFuture luôn hướng tới.

-    Ông đánh giá như thế nào về những nhà khoa học, chuyên gia, những trí tuệ kiệt xuất đứng sau các công trình đó?

Là người có cơ hội được gặp gỡ các chủ nhân giải thưởng, tôi thấy đây là một đặc ân lớn. Điều tuyệt vời nhất là không có một khuôn mẫu hay câu chuyện nào giống nhau - mỗi người đều sở hữu nét đặc biệt riêng.

Có những người đã nhìn thấy những điều mà người khác chưa từng thấy được. Có những người lại sở hữu sự kiên trì phi thường để theo đuổi hành trình nghiên cứu của mình đến cùng. Đây chính là điều chúng ta cần tôn vinh.

Tôi tin rằng chính sự đa dạng trong cách tiếp cận và tư duy của các nhà khoa học đã tạo nên những đột phá phi thường mà chúng ta đang chứng kiến. Đây cũng là điều mà VinFuture luôn mong muốn khuyến khích thông qua việc trao giải thưởng.

Đánh giá đa chiều và nhận diện sớm những công trình có tầm ảnh hưởng toàn cầu

-     Năm nay chủ nhân Giải thưởng VinFuture không chỉ bao gồm những chuyên gia nghiên cứu trong giới học thuật, mà có cả những nhà công nghệ tiên phong của giới doanh nghiệp như Nhà sáng lập - CEO của Tập đoàn Nvidia. Ông có thể giải thích về quyết định này?

Quyết định này phản ánh một thực tế quan trọng của khoa học hiện đại: những đột phá vĩ đại thường đến từ sự kết hợp giữa nghiên cứu nền tảng và ứng dụng công nghệ.  

Điều này thể hiện rõ nhất qua cuộc cách mạng AI. Và thành công của AI ngày nay là kết quả của ba yếu tố không thể tách rời như tôi nói ở trên. Không một thành tố nào trong số này có thể tạo nên kỳ tích một mình. Đây là điều mà VinFuture hướng tới - một sự công nhận toàn diện cho những đóng góp từ mọi thành phần của hệ sinh thái khoa học công nghệ. 

Những đổi mới mang tính đột phá thường xuất phát từ sự giao thoa giữa nghiên cứu học thuật và phát triển công nghiệp. Chỉ khi các nhà khoa học và doanh nghiệp cùng chung tay, chúng ta mới có thể tạo ra những đột phá thực sự có ý nghĩa cho nhân loại.

-     Việc ứng dụng những đổi mới này vào thực tế sẽ giải quyết những khó khăn thách thức lớn nào cho nhân loại, thưa ông?

Những công trình được vinh danh năm nay đang giải quyết các thách thức lớn nhất của nhân loại theo những cách rất thiết thực và hiệu quả.

Trong lĩnh vực y tế, chúng ta đang chứng kiến một sự chuyển đổi quan trọng từ điều trị sang phòng ngừa. Can thiệp y tế dự phòng không chỉ hiệu quả về mặt chi phí mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe cộng đồng.  

Với ung thư, chúng ta đang chứng kiến một bước ngoặt lịch sử. Suốt nhiều thập kỷ qua, dù hiểu được bản chất của ung thư, chúng ta vẫn chưa thực sự tìm ra cách điều trị hiệu quả. Liệu pháp tế bào CAR-T đã thay đổi điều đó, mở ra một kỷ nguyên mới trong điều trị ung thư với những kết quả đầy hứa hẹn.

Về trí tuệ nhân tạo, đây có lẽ là bất ngờ lớn nhất. Sau nhiều thập kỷ được nhắc đến nhưng chưa thực sự bứt phá, AI đã có những tiến triển ngoạn mục trong thời gian gần đây. Qua các thảo luận tại hội thảo khoa học, chúng tôi nhận thấy những thành tựu đạt được đã rất ấn tượng, nhưng đây mới chỉ là bước khởi đầu. Các nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực này đều nhận định một cách khiêm tốn rằng còn rất nhiều điều cần khám phá và phát triển. 

-    Nếu phải nói một điều gì đó khiến ông hài lòng về mùa giải năm nay thì đó sẽ là gì?

Tôi tự hào khi chia sẻ rằng VinFuture đã một lần nữa chứng minh khả năng nhận diện sớm những công trình có tầm ảnh hưởng toàn cầu. Trước khi giải Nobel được công bố, chúng tôi đã vinh danh GS. Geoffrey Hinton - người sau đó đoạt giải Nobel Vật lý với những đóng góp cho AI. 

Điều này không phải là lần đầu tiên bởi cách đây hai năm, chúng tôi cũng đã trao Giải thưởng Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới cho Demis Hassabis và John Jumper từ Google DeepMind với công trình mô hình hóa cấu trúc protein. Và họ vừa trở thành chủ nhân giải Nobel Hóa học năm nay.

Thế Định