• Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên - Câu chuyện một đời người
• 'Món nợ' với giáo sư Trần Đức Thảo
• Một người nước Nam kỳ lạ
• Một chủ bút tốt nghiệp tú tài từng bị quên lãng

Nguyễn Triệu Luật (1903 - 1946) là tác giả của các cuốn tiểu thuyết về lịch sử: Hòm đựng người, Bà chúa chè, Ngược đườngTrường thi… và nhiều tiểu luận, tạp luận báo và tạp chí đương thời.

Tại cuộc tọa đàm diễn ra tại Hà Nội vừa qua, những nhà văn, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn hóa như Phạm Toàn, Trần Thị Băng Thanh, Nguyễn Khắc Mai, Nguyễn Huệ Chi, Nguyễn Triệu Căn... cho rằng việc còn ít người biết đến Nguyễn Triệu Luật là một thiếu sót lớn của những người làm sách giáo khoa phổ thông thời gian qua.

Cha đẻ của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam

Nhà nghiên cứu văn hoá Hữu Ngọc đã nhận địnhNguyễn Triệu Luật được coi như cha đẻ của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam. Ông cũng nhận xét về cuộc đờiNguyễn Triệu Luật như sau: “Thứ nhất, ông là nhà nho yêu nước hiện đại.Thứ hai, ông là nhà sử học viết tiểu thuyết lịch sử hơn là nhà tiểuthuyết lấy đề tài lịch sử để viết.

NguyễnTuân, Giản Chi có nói: đọc Nguyễn Triệu Luật thấy phần tiểu thuyết hưcấu ít hơn phần chính sử. Vì vậy, đọc văn ông người ta thấy đấy là sựthực lịch sử. Nguyễn Triệu Luật đã làm cho những nhân vật xưa, nhữngcảnh ngộ xưa sống lại, sinh động. Nó khác với các tiểu thuyết của A.Duma.

Chínhvì vậy, Nguyễn Tuân nhận định người viết tiểu thuyết lịch sử tốt nhấtlà Nguyễn Triệu Luật vì ông vừa là nhà sử học, vừa là nhà văn. Hai cáiđó trộn vào với nhau, khiến cho sách của Nguyễn Triệu Luật rất có giátrị”.

“Bổn phận của ta là phải gây lấy một cái trường của ta”

Theo PGS Trần Thị Băng Thanh thì Nguyễn Triệu Luật quan niệm dân tộc có một nền văn hóa riêng, trước hết thể hiện ở ngôn ngữ. Nhưng văn học giới nước ta lúc đó đã sinh ra những “quái trạng” và chịu những cái ách, đó là tư tưởng sùng ngoại, sính ngoại, “ngoại chủng hóa” có nguy cơ tự biến thành một “giống lai”!

Hệ quả trong quá trình “Tây hóa” đó là hàng ngày hàng giờ tâm hồn Việt, tính cách Việt bị bào mòn tiêu hao dần.

Để chống lại điều đó, để truyền bá, cổ súy nâng cao văn hóa dân tộc, Nguyễn Triệu Luật đặt niềm tin trước hết vào sự nghiệp giáo dục: “Hết thảy những ai lấy cái tương lai tinh thần của giống nòi làm sự băn khoăn tha thiết trên mọi băn khoăn tha thiết” phải thấy “Bổn phận của ta là phải gây lấy một cái trường của ta” - bài viết "Làm sao mà gây được một nền văn hóa riêng cho dân tộc Việt Nam?", đăng trên Tao đàn số 5, 1 Mai 1939.

Thực ra đây là vấn đề rất lớn phải đặt ở quy mô quốc gia, nhưng bấy giờ triều đình đã không lo, không thể tự quyết, cho nên “Cái trường của ta” mà thực chất là giới trí thức yêu nước đương thời phải tự nguyện gánh vác. Nguyễn Triệu Luật đã nhân danh “Cái trường của ta” đề xuất những vấn đề quan trọng cụ thể…

Thứ nhất là cách đối đãi với các nền văn hóa ngoại nhập. Theo ông, đối với các nền văn hóa ngoại nhập, về kỹ xảo cơ khí, tư tưởng triết học, học thuật, ta có thể thu nhận mà “không hại gì cho cá tính của ta”, bởi “tính cách phổ thông” của các bộ môn khoa học ấy. Tuy nhiên, muốn thu nhận chúng thì tốt nhất phải dịch ra Tiếng Việt.

Nguyễn Triệu Luật (đứng giữa) cùng các học trò Ảnh TL

Thứ hai là trên lĩnh vực trí tuệ, học giới và giáo giới nước nhà phải phá bỏ cái “quái trạng” ngoại chủng hóa.

Quan sát cách dạy Tiếng Pháp đương thời, Nguyễn Triệu Luật cho rằng dùng phương pháp trực thụ để dạy, luyện mãi thì thành công, nhưng lại không đủ bản lĩnh để bảo vệ lối tư duy, “phô diễn” Việt nên kết quả là “cái óc Việt Nam cứ lùi bước dần dần cho đến khi bị tiêu hẳn”.

Bổn phận thứ ba mà Nguyễn Triệu Luật đặt ra cho “cái trường của ta” là nâng cao trình độ cho “dân trí thức”.

Có lẽ ông là người rất sớm đặt vấn đề phải được nâng cao trình độ giới trí thức. Theo ông, họ có hai phần. Phần thứ nhất ít hơn, là nhóm tinh hoa, chừng độ một hai phần nghìn, bao gồm những người trước tác, văn sĩ, học giả. Nhóm này cần được đào tạo để trước tác, để trở thành những nhà giáo, những nhà ngôn ngữ gìn giữ và truyền bá văn hóa dân tộc mà trước hết là “cái lối tư duy Việt”, “quốc hồn”, tinh thần Việt, để sáng tác được những tác phẩm tầm cỡ.

Đối với phần (dân trí thức) còn lại, đông hơn, ông rất coi trọng việc nâng cao văn hóa cho họ, mà trước hết phải trang bị cho họ một tri thức phổ thông, tuy không cao xa gì nhưng nếu thiếu nó thì “đừng mong có văn hóa”.

Thực hiện nhiệm vụ này, theo ông, là phải dạy những kiến thức cơ bản nhất về địa lý, sử ký, hóa học, vật lý học, số học, sinh vật học, tâm lý học “để gây lấy cái trí thức phổ thông của dân đọc sách”, mà phải dạy bằng quốc văn.

Có lẽ Nguyễn Triệu Luật là người rất sớm đề xuất ý kiến các trường trong nước ta, từ trung học tới tiểu học, các môn khoa học, sử học, địa lý đều dạy bằng Tiếng Việt hết; các loại sách thuộc loại tư tưởng đều dịch hết ra Tiếng Việt và “bắt” học trò phải học; Tiếng Pháp chỉ học như một ngoại ngữ thứ nhất.

Và như vậy một công việc cấp bách của giáo dục lúc ấy là biên soạn bộ Giáo trình cơ sở bằng Tiếng Việt cho các môn học. Đề xuất này của Nguyễn Triệu Luật được đưa ra từ năm 1939, mãi mấy năm sau (1944) Hoàng Xuân Hãn mới hoàn thành, thường được gọi là chương trình Hoàng Xuân Hãn.

Những ý tưởng về giáo dục của Nguyễn Triệu Luật quả thật đã không chỉ có ý nghĩa đối với thời đại ông. PGS Trần Thị Băng Thanh nhấn mạnh: "Những vấn đề ông đặt ra cho việc gây dựng một nền văn hóa riêng cho dân tộc Việt Nam, trong đó đặc biệt là những vấn đề của giáo dục, cách đây đã trên 70 năm. Có những việc đã được giải quyết, có những đề xuất đã bị thời gian vượt qua, nhưng những ý tưởng cốt lõi vẫn còn nguyên giá trị, kể cả tính thời sự của vấn đề".

Nhưng một điều khiến các nhà nghiên cứu ngạc nhiên nữa là ngay từ khi còn rất trẻ, Nguyễn Triệu Luật đã hoạt động với tinh thần tự nhiệm, gánh vác công việc của đất nước. Ông đã biên dịch và viết những bài báo về tâm lý học rất có giá trị, mà bài đầu tiên đăng trên tờ Nam Phong vào năm 1924, khi ông mới 21 tuổi.

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Khắc Mai thì lý giải "Sự xui khiến của bản năng sinh tồn của dân tộc khiến cho thời đó xuất hiện những con người rất trẻ, tài hoa, cưỡng lại xu thế".

"Ngày nay có cần giới trẻ trưởng thành nhanh như thế hệ Nguyễn Triệu Luật không? Bài học Nguyễn Triệu Luật là bài học rất lớn của văn hóa Việt. Và cả bài học từ câu chuyện Thánh Gióng: Nếu giới trẻ Việt Nam không sớm trưởng thành thì sẽ mất hết" - ông Nguyễn Khắc Mai khẳng định.

GS Bùi Trân Phượng thêm ý kiến: "Yếu tố quan trọng để thời kỳ đó xuất hiện những con người rất trẻ tuổi và tài hoa là sự tự do tư duy để suy nghĩ khác với những con người cùng thời – nghĩ khác, nói khác, làm khác - nên nói được sự thật. Đó là bài học của Nguyễn Triệu Luật mà chúng ta nên học cho xứng đáng".

Chi Mai

Alibaba rơi vào khủng hoảng cục bộ

Thực chất Alibaba đã bắt đầu hoạt động cắt giảm nhân sự vào tháng 2. Các ban lãnh đạo tại một số bộ phận đã lên kế hoạch cụ thể cho việc sa thải nhân viên, tại thời điểm này, nhiều đơn vị cũng bắt đầu triển khai giảm bớt nhân lực.

Một thông tin khác cho biết, mảng dịch vụ Ele.me của công ty cũng có kế hoạch sa thải tới 25% số lượng nhân viên. Bên cạnh đó, nền tảng phát trực tuyến video Youku cũng đang lên kế hoạch sa thải một số đơn vị phát triển nội dung.

Vào tháng 2, Alibaba đã báo cáo mức tăng trưởng doanh thu hàng quý chậm nhất kể từ khi công khai vào năm 2014, sự sụt giảm doanh số bán hàng ở phân khúc kinh doanh cốt lõi đã kéo cổ phiếu của công ty giảm hơn 60% kể từ đầu năm ngoái.

CEO Alibaba, tỷ phú Jack Ma công khai chỉ trích hệ thống quản lý của Trung Quốc, gây ra những ảnh hưởng xấu tới công ty, bao gồm khoản phạt 2,8 tỷ USD vì độc quyền. Sau đó là hàng loạt quy định nghiêm ngặt, đã khiến cho Ant Group, công ty chuyên thanh toán điện tử do Alibaba hậu thuẫn cũng bị đình chỉ IPO trước khi lên sàn.

Thống kê năm 2021 cho thấy, tổng số nhân lực của Alibaba đạt con số 251.462 nhân viên, nếu sự kiện đen tối này xảy ra, đây có thể là lúc Alibaba sẽ chấm dứt thời kỳ hoàng kim. Hiện tại, Alibaba Cloud vẫn chưa đưa ra thông báo về việc sẽ sa thải nhân viên. Đây có lẽ sẽ là đơn vị vẫn giữ được nhân lực sau đợt “thanh lọc” mang tính bắt buộc của ông lớn này.

Tencent khởi động chiến dịch “mùa đông” tăng trưởng

Đối với Tencent Holding, kế hoạch sa thải được thiết lập để bắt đầu từ các doanh nghiệp ít sinh lời hơn như Tencent Video và Tencent Cloud. Trong cuộc họp nội bộ tại Tencent vào cuối năm 2021, giám đốc điều hành Pony Ma tiết lộ với nhân viên rằng công ty nên chuẩn bị cho một “mùa đông” tăng trưởng. Điều này dấy lên lo ngại về một tương lai ảm đạm cho một số nhân viên.

Theo một báo cáo tạm thời vào năm 2021,Tencent có 94.182 nhân viên vào tháng 6 năm ngoái, tăng hơn đáng kể so với con số 70.756 một năm trước đó.

Chưa dừng lại ở đó, công ty gọi xe lớn nhất Trung Quốc, Didi Global cũng đang có kế hoạch giảm tổng số nhân viên của mình xuống 15% do hoạt động kinh doanh trong nước của họ bị ảnh hưởng bởi các quy định từ chính phủ. Trước đó, doanh nghiệp này đã rơi vào tầm ngắm của chính phủ do liên quan tới các vấn đề an ninh mạng.

Cho tới thời điểm hiện tại, cả 3 ông lớn Alibaba, Tencent và Didi vẫn chưa có câu trả lời tới giới truyền thông về vấn đề này.

Thái Hoàng(tổng hợp)

Big Tech Trung Quốc đổ tiền vào vũ trụ ảo, TikTok 'qua mặt' Apple và Google

BigTech Trung Quốc đổ tiền vào vũ trụ ảo; TikTok 'qua mặt' Apple và Google lấy dữ liệu người dùng; Mỹ đưa sàn TMĐT của Tencent và Alibaba vào danh sách đen;... là những thông tin nổi bật trong bản tin Công nghệ thứ 7 tuần này.

Để đạt được mục tiêu của mình, ông Fedorov – cựu doanh nhân công nghệ - sử dụng kết hợp mạng xã hội, tiền ảo và các công cụ kỹ thuật số khác. Trên Twitter và các mạng xã hội, ông gây sức ép cho Apple, Google, Netflix Intel, PayPal… để ngừng kinh doanh tại Nga. Ông hỗ trợ thành lập một nhóm hacker tình nguyện viên. Bộ của ông còn mở quỹ tiền mã hóa và huy động hơn 60 triệu USD cho quân đội trong nước.

Những việc làm này đã biến ông Fedorov thành một trong những cánh tay đắc lực nhất của Tổng thống Zelensky, triển khai công nghệ và tài chính như các vũ khí chiến tranh hiện đại. Ông đã tạo ra một cuốn cẩm nang mới cho các xung đột chính trị, cho thấy một quốc gia có thể sử dụng Internet, tiền mã hóa, hoạt động kỹ thuật số và các bài viết Twitter sẽ giúp ngăn chặn kẻ địch như thế nào.

Ông Mykhailo Fedorov

Trong một cuộc phỏng vấn qua Zoom với Thời báo New York, ông Fedorov chia sẻ mục tiêu của ông là tạo ra một “vòng vây kỹ thuật số”, khiến mọi người đặt câu hỏi về cuộc chiến giữa Nga – Ukraine. Ông khen ngợi những công ty đã rút khỏi Nga song khẳng định Apple, Google và các hãng khác có thể đi xa hơn nữa bằng cách chặn hoàn toàn kho ứng dụng tại Nga.

Theo ông, vòng vây công nghệ và kinh doanh là yếu tố không thể thiếu để ngăn chặn sự tiến công của Nga.

Tất nhiên, nỗ lực của ông Fedorov không phải nguyên nhân duy nhất mà các tập đoàn như Meta, Apple ngừng kinh doanh ở Nga. Còn phải kể đến các lệnh cấm vận kinh tế từ Mỹ, EU và các nước khác. Dù vậy, Giáo sư Peter Singer đến từ Trung tâm Tương lai chiến tranh của Đại học Arizona (Mỹ) đánh giá ông Fedorov đặc biệt hiệu quả trong việc kêu gọi các công ty nghĩ lại về quan hệ với Nga, hơn mọi ngôi sao hay quốc gia nào khác.

Chiến thuật của cựu doanh nhân công nghệ

Phó Thủ tướng Ukraine tiết lộ ông ngủ khoảng 3 – 4 tiếng mỗi đêm và thường bị tỉnh dậy mỗi 30 phút vì chuông báo trên iPhone bên giường. Ông khá lo lắng về cha mình, người đang nằm trong phòng chăm sóc tích cực sau khi một quả tên lửa tấn công nhà hàng xóm.

Ông Fedorov lớn lên trong thị trấn nhỏ miền Nam Ukraine. Trước khi làm chính trị, ông mở một công ty tiếp thị kỹ thuật số, chuyên thiết kế các chiến dịch quảng cáo trực tuyến. Nó giúp ông quen biết với ông Zelensky vào năm 2018, người khi ấy là một diễn viên đang tranh cử Tổng thống. Ông Fedorov trở thành Giám đốc kỹ thuật số của chiến dịch, sử dụng mạng xã hội để khắc họa chân dung ông Zelensky như một biểu tượng thay đổi trẻ trung.

Sau khi đắc cử Tổng thống Ukraine năm 2019, ông Zelensky bổ nhiệm ông Fedorov làm Bộ trưởng Bộ chuyển đổi số, phụ trách các nỗ lực số hóa dịch vụ công của Ukraine. Thông qua một ứng dụng, người dân có thể trả vé tàu, đóng thuế. Năm 2021, ông Fedorov ghé thăm Silicon Valley để gặp gỡ các thủ lĩnh công nghệ, bao gồm CEO Apple Tim Cook.

Nếu nhìn thoáng qua những công việc của ông Fedorov và Bộ chuyển đổi số Ukraine, nhiều người có lẽ nghĩ rằng chúng chẳng tốn bao nhiêu sức lực. Họ chỉ đơn giản là chống lại các chiến dịch tuyên truyền của Nga, tranh thủ sự ủng hộ của thế giới qua mạng xã hội hay công khai điểm mặt các hãng công nghệ lớn. Song, ẩn sâu dưới bề mặt lại là những kế hoạch tham vọng nhằm biến Ukraine thành một trung tâm công nghệ phát triển. 

Trong quá trình ấy, ông Fedorov và giai cấp doanh nhân trẻ đã tìm ra một cách hoàn toàn mới để chiến đấu. Những chiến dịch mạng xã hội không ngừng nghỉ "nhấn chìm" Internet bằng cập nhật liên tục về thắng lợi ngoại giao và quân sự, giúp họ tuyển được một "đội quân CNTT". Chính phủ Ukraine thu hút sự chú ý về cuộc chiến với Nga thông qua các tài khoản chính thức và ứng dụng nhắn tin, bao gồm cả những video cá nhân, xuề xòa của Tổng thống Zelensky.

Khi gây áp lực lên các hãng công nghệ rút khỏi Nga, ông Fedorov có sự ủng hộ của Tổng thống. Cả hai nói chuyện với nhau hàng ngày. Ngày 25/2, ông gửi thư cho Apple, Google và Netflix, đề nghị họ hạn chế truy cập dịch vụ tại Nga. Chưa đầy một tuần sau, Apple dừng bán iPhone và sản phẩm ở đây. Ngày tiếp theo, ông Fedorov gửi tin nhắn tới Elon Musk trên Twitter, xin giúp đỡ bằng hệ thống vệ tinh Internet. Công nghệ sẽ giúp người Ukraine online ngay cả khi Nga phá hủy hạ tầng viễn thông quan trọng. Hai ngày sau đó, một lô hàng thiết bị Starlink đã được chuyển đến Ukraine.

Ông cũng gọi điện cho Karan Bhatia, Phó Chủ tịch Google. Google đã thực hiện một số thay đổi, trong đó có hạn chế truy cập một số tính năng Google Maps mà ông Fedorov cho là nguy cơ an ninh vì chúng có thể giúp binh lính Nga phát hiện đám đông. Google còn tạm dừng bán sản phẩm, dịch vụ tại Nga và chặn truy cập truyền thông nhà nước Nga trên toàn cầu (trừ Nga).

Ông Fedorov cho biết “làm nhục công khai” (public shaming) hiệu quả do các doanh nghiệp “ra quyết định dựa trên cảm xúc và lý trí”.

Ông Mykhailo Fedorov (trái) và CEO Apple Tim Cook

Cũng có những người đặt câu hỏi về hậu quả không lường trước từ chiến thuật của ông Fedorov. Internet Protection Society, một tổ chức tại Nga, lên tiếng: “Việc đóng cửa chỉ có thể sử dụng trong nền chuyên chế, không phải dân chủ”.

Về phần mình, ông Fedorov tin đó là cách duy nhất để kêu gọi người dân Nga hành động. “Sau khi tên lửa hành trình bay qua nhà tôi cũng như nhiều người Ukraine khác và mọi thứ bắt đầu phát nổ, chúng tôi quyết định phải phản công”, ông nói.

“Sự thật đang đứng về phía chúng tôi. Tôi chắc chắn chúng tôi sẽ thắng”, Bộ trưởng trẻ nhất Ukraine quả quyết.

Trong một cuộc phỏng vấn khác với tạp chí Time, ông Fedorov tin tương lai sẽ đi cùng công nghệ, đó là lý do họ sẽ thắng. "Lãnh đạo Nga vẫn đang sống trong thế kỷ 20. Họ không nhận ra các chính phủ phải tiến về phía trước, dần trở nên giống với các doanh nghiệp công nghệ hơn thay vì cứng nhắc như một chiếc xe tăng, một cỗ máy chiến tranh", Bộ trưởng 31 tuổi nói.

Du Lam (Theo NYT)

Chiến tranh mạng Nga – Ukraine: Nga “lãnh đủ” từ đội quân hacker tình nguyện

Với gần 300.000 hacker được huy động, đội quân đông đảo này của Ukraine đã liên tục tấn công vào các tổ chức chính phủ, cũng như dịch vụ web của Nga.