Theo Bộ GD-ĐT, sự đổi mới của hoạt động kiểm tra, đánh giá này sẽ giúp phát triển phẩm chất, năng lực và tạo động lực cho sự tiến bộ của người học.

Nhiều ưu điểm nếu "làm đúng"

Trước những thay đổi này, cô giáo Nguyễn Nguyệt Minh, Giáo viên môn Ngữ văn, Trường THPT Việt Đức (Hà Nội) bày tỏ sự đồng tình bởi theo cô, đây là cách giúp học trò nắm bắt được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân.

“Nếu giáo viên chỉ đánh giá học sinh bằng những con số thì học trò sẽ không biết mình đang đứng ở đâu. Nhưng nếu kết hợp song song giữa điểm số và nhận xét thì học sinh sẽ biết mình còn đang yếu điểm nào để cải thiện. Đó là chưa kể, trong những nhận xét ấy, giáo viên có thể đưa ra lời động viên giúp học sinh có tinh thần và động lực học tập. Đây là ưu điểm lớn nhất nếu áp dụng phương pháp đánh giá này”, cô Minh nói.

Giáo viên sẵn sàng nhận xét học sinh nhưng lo “chê thế nào cho đúng” (Ảnh: Thúy Nga)

Cho rằng điều học sinh muốn nhận về chính là những nhận xét thay vì điểm số đơn thuần, thời gian qua, cô giáo Trần Thị Quỳnh Anh, giáo viên môn Ngữ văn, Trường THPT Trưng Vương (TP.HCM) đã áp dụng hình thức chấm điểm đi kèm với những lời nhận xét. Nhờ vậy học sinh của cô đã cảm nhận được giá trị của mỗi bài kiểm tra bởi sau đó, các em biết điều gì mình còn chưa đạt.  

Mặc dù cho rằng giáo viên sẽ cần thêm nhiều thời gian hơn nhưng theo cô Quỳnh Anh, xét về lâu dài, học sinh được lợi hơn rất nhiều. “Các em sẽ có những lời động viên, khích lệ khi làm tốt và phát hiện ra lỗi sai để không mắc lại lần sau”.

Là giáo viên dạy môn Lịch sử và Giáo dục công dân trong trường THCS, thầy giáo Nguyễn Văn Lực (Khánh Hòa) cho rằng, việc kiểm tra đánh giá học sinh chỉ bằng điểm số không phản ánh được toàn diện năng lực và thiếu tính khích lệ học sinh.

“Với việc kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kì bằng bài viết, đa phần học sinh chỉ cần chăm học bài là có thể làm được. Điều này chỉ đánh giá dựa trên việc nhận biết, thông hiểu là chính, còn việc vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống rất hạn chế”. 

Qua thực tế giảng dạy môn Giáo dục công dân, tôi nhận thấy nhiều học sinh làm bài kiểm tra viết điểm số 9, 10 nhưng trong giao tiếp ứng xử, kỹ năng sống rất hạn chế. Khi dạy bài Tự Chủ, Giáo dục công dân-9, học sinh đều trả lời tốt: “Tự chủ là làm chủ bản thân. Người biết tự chủ là làm chủ được suy nghĩ, tình cảm, hành vi của mình trong mọi tình huống…”. Tuy nhiên khi tan học ra về lại tham gia đánh nhau… Như vậy giữa lý thuyết và thực hành là một khoảng trống cần phải san lấp. Do đó, nên đánh giá học sinh căn cứ trên thái độ hành vi và điểm số mới đảm bảo được sự công bằng trong giáo dục nói chung và trong đánh giá học sinh nói riêng. Thầy giáo Nguyễn Văn Lực

Thầy Lực đưa ra ví dụ về một tiết dạy của mình: "Khi tôi hỏi các em học sinh lớp 9: “Em cho biết sự kiện lịch sử nào đánh dấu thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đạt đến đỉnh cao?” thì không học sinh nào trả lời được. Tôi tiếp tục gợi ý, đó là ngày lễ Quốc khánh của nước ta, các em cũng lặng thinh. Tôi kết luận là học sinh không quan tâm chứ câu hỏi này không khó vì tôi mới dạy các em tiết học liền trước.

Nếu vận dụng đánh giá bằng điểm số kết hợp với nhận xét thì dễ dàng nhận xét thái độ học tập của học sinh là “chưa tập trung trong giờ học”, còn chỉ bằng điểm số thì mới đánh giá về mặt nhận thức kiến thức (tái hiện, nhận biết)”.

Thầy Lực cũng cho rằng, nếu kết hợp hai hình thức nhận xét và điểm số trong việc đánh giá học sinh thì tỉ lệ nên là 50/50. Ngoài ra, việc kiểm tra bằng điểm số không nên tập trung nhiều vào việc nhận biết, thông hiểu mà cần chú trọng việc vận dụng kiến thức bài học để giải quyết một tình huống, vấn đề cụ thể của cuộc sống.

Cần chê thế nào cho đúng?

Mặc dù nhận thấy những điểm được khi kết hợp giữa đánh giá bằng điểm số với nhận xét, nhưng nhiều giáo viên vẫn bày tỏ sự băn khoăn nếu áp dụng phương thức này.

Là giáo viên dạy Âm nhạc của một trường cấp 2, cô giáo Nguyễn Như Huyền (Thái Bình) lo lắng khi bản thân không chỉ dạy một lớp mà phải dạy hai khối lớp. “Với số lớp như vậy, nếu để nhận xét hàng trăm học sinh thì không thể nào đạt được hiệu quả như mong muốn. Bên cạnh đó, muốn nhận xét tỉ mỉ, giáo viên cũng phải theo dõi các em trong suốt cả buổi học”.

Ngoài ra, theo cô Huyền, bản thân giáo viên cũng cảm thấy rất khó khi phải… chê học trò thế nào cho đúng. “Việc viết những lời lẽ khích lệ thì không quá phức tạp, nhưng khi học sinh làm chưa đạt yêu cầu, rất khó để nhận xét bằng lời sao cho lời lẽ ấy không làm các em mất động lực và hứng thú học tập. Do đó, giáo viên cũng không thể viết tùy tiện được”.

Trong khi đó, thầy Nguyễn Thế Hảo, Hiệu trưởng Trường THCS Lê Quý Đôn (Hà Nội) lại cho rằng, việc viết những lời nhận xét ra sao không phải là điều quá khó khăn.

“Đôi khi, không phải cứ nhận xét dài dòng đã là hiệu quả. Nếu giáo viên thực sự hiểu học trò thì có thể nhận xét ngắn gọn mà vẫn trúng và hiệu quả. Ví dụ như môn Âm nhạc, thậm chí giáo viên có thể nhận xét, đánh giá trực tiếp qua lời nói mà không cần phải bằng chữ viết.

“Giọng con cần dứt khoát, mạnh mẽ hơn nữa”, “Tốt lắm, đã tiến bộ hơn rất nhiều rồi”… Những lời nhận xét trực tiếp trước cả lớp như thế cũng sẽ tạo động lực cho học sinh. Đôi khi với những em không thực sự có năng khiếu, giáo viên có thể đặt ra yêu cầu thấp hơn. Nếu bản thân các em có sự cố gắng hơn so với chính mình trước đó thì cô giáo có thể nhận xét, tuyên dương. Đây là biện pháp nêu gương, kích thích, động viên. Điều này nếu chỉ bằng điểm số sẽ không thể làm được”, thầy Hảo nói.

Ngoài ra, vị hiệu trưởng này cũng cho rằng, nếu chỉ nhìn vào điểm số, phụ huynh cũng không thể đánh giá được con mình đang còn lỗ hổng nào. Như vậy, với cách đánh giá này, phụ huynh và giáo viên có thể cùng tương tác và tham gia vào việc giáo dục học trò. Phần nhận xét sẽ bổ sung vào những thứ mà điểm số không thể thể hiện được rõ ràng. Như vậy, phần xét sẽ thiên về định tính, còn đánh giá bằng điểm số sẽ định lượng hơn.

Thúy Nga - Ngân Anh - Nguyễn Văn

Đánh giá học sinh THCS, THPT sẽ bằng nhận xét kết hợp điểm số

 - Dự kiến kết quả học tập các môn Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ... ở cấp THCS, THPT sẽ được đánh giá bằng hình thức nhận xét kết hợp điểm số.

Một trong những điểm mới đáng chú ý của dự thảo Thông tư Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh THCS và THPT đang được Bộ GD-ĐT xin ý kiến góp ý là việc sẽ kết hợp giữa đánh giá bằng nhận xét và điểm số với hầu hết các môn học.

Theo Bộ GD-ĐT, sự đổi mới của hoạt động kiểm tra, đánh giá này sẽ giúp phát triển phẩm chất, năng lực và tạo động lực cho sự tiến bộ của người học.

Nhiều ưu điểm nếu "làm đúng"

Trước những thay đổi này, cô giáo Nguyễn Nguyệt Minh, Giáo viên môn Ngữ văn, Trường THPT Việt Đức (Hà Nội) bày tỏ sự đồng tình bởi theo cô, đây là cách giúp học trò nắm bắt được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân.

“Nếu giáo viên chỉ đánh giá học sinh bằng những con số thì học trò sẽ không biết mình đang đứng ở đâu. Nhưng nếu kết hợp song song giữa điểm số và nhận xét thì học sinh sẽ biết mình còn đang yếu điểm nào để cải thiện. Đó là chưa kể, trong những nhận xét ấy, giáo viên có thể đưa ra lời động viên giúp học sinh có tinh thần và động lực học tập. Đây là ưu điểm lớn nhất nếu áp dụng phương pháp đánh giá này”, cô Minh nói.

Giáo viên sẵn sàng nhận xét học sinh nhưng lo “chê thế nào cho đúng” (Ảnh: Thúy Nga)

Cho rằng điều học sinh muốn nhận về chính là những nhận xét thay vì điểm số đơn thuần, thời gian qua, cô giáo Trần Thị Quỳnh Anh, giáo viên môn Ngữ văn, Trường THPT Trưng Vương (TP.HCM) đã áp dụng hình thức chấm điểm đi kèm với những lời nhận xét. Nhờ vậy học sinh của cô đã cảm nhận được giá trị của mỗi bài kiểm tra bởi sau đó, các em biết điều gì mình còn chưa đạt.  

Mặc dù cho rằng giáo viên sẽ cần thêm nhiều thời gian hơn nhưng theo cô Quỳnh Anh, xét về lâu dài, học sinh được lợi hơn rất nhiều. “Các em sẽ có những lời động viên, khích lệ khi làm tốt và phát hiện ra lỗi sai để không mắc lại lần sau”.

Là giáo viên dạy môn Lịch sử và Giáo dục công dân trong trường THCS, thầy giáo Nguyễn Văn Lực (Khánh Hòa) cho rằng, việc kiểm tra đánh giá học sinh chỉ bằng điểm số không phản ánh được toàn diện năng lực và thiếu tính khích lệ học sinh.

“Với việc kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kì bằng bài viết, đa phần học sinh chỉ cần chăm học bài là có thể làm được. Điều này chỉ đánh giá dựa trên việc nhận biết, thông hiểu là chính, còn việc vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống rất hạn chế”. 

Qua thực tế giảng dạy môn Giáo dục công dân, tôi nhận thấy nhiều học sinh làm bài kiểm tra viết điểm số 9, 10 nhưng trong giao tiếp ứng xử, kỹ năng sống rất hạn chế. Khi dạy bài Tự Chủ, Giáo dục công dân-9, học sinh đều trả lời tốt: “Tự chủ là làm chủ bản thân. Người biết tự chủ là làm chủ được suy nghĩ, tình cảm, hành vi của mình trong mọi tình huống…”. Tuy nhiên khi tan học ra về lại tham gia đánh nhau… Như vậy giữa lý thuyết và thực hành là một khoảng trống cần phải san lấp. Do đó, nên đánh giá học sinh căn cứ trên thái độ hành vi và điểm số mới đảm bảo được sự công bằng trong giáo dục nói chung và trong đánh giá học sinh nói riêng. Thầy giáo Nguyễn Văn Lực

Thầy Lực đưa ra ví dụ về một tiết dạy của mình: "Khi tôi hỏi các em học sinh lớp 9: “Em cho biết sự kiện lịch sử nào đánh dấu thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đạt đến đỉnh cao?” thì không học sinh nào trả lời được. Tôi tiếp tục gợi ý, đó là ngày lễ Quốc khánh của nước ta, các em cũng lặng thinh. Tôi kết luận là học sinh không quan tâm chứ câu hỏi này không khó vì tôi mới dạy các em tiết học liền trước.

Nếu vận dụng đánh giá bằng điểm số kết hợp với nhận xét thì dễ dàng nhận xét thái độ học tập của học sinh là “chưa tập trung trong giờ học”, còn chỉ bằng điểm số thì mới đánh giá về mặt nhận thức kiến thức (tái hiện, nhận biết)”.

Thầy Lực cũng cho rằng, nếu kết hợp hai hình thức nhận xét và điểm số trong việc đánh giá học sinh thì tỉ lệ nên là 50/50. Ngoài ra, việc kiểm tra bằng điểm số không nên tập trung nhiều vào việc nhận biết, thông hiểu mà cần chú trọng việc vận dụng kiến thức bài học để giải quyết một tình huống, vấn đề cụ thể của cuộc sống.

Cần chê thế nào cho đúng?

Mặc dù nhận thấy những điểm được khi kết hợp giữa đánh giá bằng điểm số với nhận xét, nhưng nhiều giáo viên vẫn bày tỏ sự băn khoăn nếu áp dụng phương thức này.

Là giáo viên dạy Âm nhạc của một trường cấp 2, cô giáo Nguyễn Như Huyền (Thái Bình) lo lắng khi bản thân không chỉ dạy một lớp mà phải dạy hai khối lớp. “Với số lớp như vậy, nếu để nhận xét hàng trăm học sinh thì không thể nào đạt được hiệu quả như mong muốn. Bên cạnh đó, muốn nhận xét tỉ mỉ, giáo viên cũng phải theo dõi các em trong suốt cả buổi học”.

Ngoài ra, theo cô Huyền, bản thân giáo viên cũng cảm thấy rất khó khi phải… chê học trò thế nào cho đúng. “Việc viết những lời lẽ khích lệ thì không quá phức tạp, nhưng khi học sinh làm chưa đạt yêu cầu, rất khó để nhận xét bằng lời sao cho lời lẽ ấy không làm các em mất động lực và hứng thú học tập. Do đó, giáo viên cũng không thể viết tùy tiện được”.

Trong khi đó, thầy Nguyễn Thế Hảo, Hiệu trưởng Trường THCS Lê Quý Đôn (Hà Nội) lại cho rằng, việc viết những lời nhận xét ra sao không phải là điều quá khó khăn.

“Đôi khi, không phải cứ nhận xét dài dòng đã là hiệu quả. Nếu giáo viên thực sự hiểu học trò thì có thể nhận xét ngắn gọn mà vẫn trúng và hiệu quả. Ví dụ như môn Âm nhạc, thậm chí giáo viên có thể nhận xét, đánh giá trực tiếp qua lời nói mà không cần phải bằng chữ viết.

“Giọng con cần dứt khoát, mạnh mẽ hơn nữa”, “Tốt lắm, đã tiến bộ hơn rất nhiều rồi”… Những lời nhận xét trực tiếp trước cả lớp như thế cũng sẽ tạo động lực cho học sinh. Đôi khi với những em không thực sự có năng khiếu, giáo viên có thể đặt ra yêu cầu thấp hơn. Nếu bản thân các em có sự cố gắng hơn so với chính mình trước đó thì cô giáo có thể nhận xét, tuyên dương. Đây là biện pháp nêu gương, kích thích, động viên. Điều này nếu chỉ bằng điểm số sẽ không thể làm được”, thầy Hảo nói.

Ngoài ra, vị hiệu trưởng này cũng cho rằng, nếu chỉ nhìn vào điểm số, phụ huynh cũng không thể đánh giá được con mình đang còn lỗ hổng nào. Như vậy, với cách đánh giá này, phụ huynh và giáo viên có thể cùng tương tác và tham gia vào việc giáo dục học trò. Phần nhận xét sẽ bổ sung vào những thứ mà điểm số không thể thể hiện được rõ ràng. Như vậy, phần xét sẽ thiên về định tính, còn đánh giá bằng điểm số sẽ định lượng hơn.

Thúy Nga - Ngân Anh - Nguyễn Văn

Đánh giá học sinh THCS, THPT sẽ bằng nhận xét kết hợp điểm số

 - Dự kiến kết quả học tập các môn Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ... ở cấp THCS, THPT sẽ được đánh giá bằng hình thức nhận xét kết hợp điểm số.

Theo Nghị quyết 03/2023 của Hội đồng Nhân dân tỉnh Nghệ An, hãng tàu biển vận chuyển container quốc tế, thực hiện dỡ hàng hoặc xếp hàng, hoặc vừa dỡ hàng và xếp hàng tại cảng Cửa Lò được hỗ trợ 300 triệu đồng/chuyến cập cảng.

Mức hỗ trợ ở Thanh Hóa và Hà Tĩnh khi mới ban hành chính sách tương tự là 200 triệu đồng, đến năm 2022, do việc thu hút hàng hóa "gặp khó khăn", cả hai tỉnh đều tăng lên mức 500 triệu đồng.

Những chính sách này mang lại một số lợi ích nhất định cho các tỉnh xét theo góc độ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tỉnh nhà có điều kiện giao nhận hàng tại cảng nằm ngay trong tỉnh, giúp giảm chi phí logistics cho doanh nghiệp, đồng thời mang lại nguồn thu cho ngân sách. Nhưng ở góc nhìn bao trùm hơn, những chính sách như vậy lại lấy đi nguồn thu từ các tỉnh thành không có chủ trương hỗ trợ. Trong giai đoạn 2019-2023, tỉnh Thanh Hóa hỗ trợ 17,8 tỉ đồng cho 89/91 chuyến tàu và mang lại cho ngân sách 1.180 tỉ đồng. Lượng hàng này nếu xếp dỡ ở cảng Hải Phòng vẫn mang lại nguồn thu ngân sách tương tự cho Hải Phòng, thậm chí còn hơn nếu tính cả phí hạ tầng cảng biển, và thành phố cảng này sẽ không chi khoản hỗ trợ nào cho hãng tàu và doanh nghiệp.

Quan trọng hơn, việc các tỉnh gần kề nhau, đều có cảng biển, và đều ban hành chính sách hỗ trợ "tiền tươi thóc thật" để thu hút hàng hóa qua cảng là động thái tiềm ẩn nguy cơ tạo ra một cuộc đua hỗ trợ mà đối tượng hưởng lợi nhiều nhất ở đây là các hãng tàu - nhóm đối tượng đã thu được lợi nhuận đột biến trong thời điểm đại dịch diễn ra. Trong các năm 2021 và 2022, các hãng tàu lớn đều có mức lợi nhuận lên đến hàng tỷ USD.

Không có gì là sai khi người bán có chính sách khuyến mãi để thu hút khách hàng. Nhưng cộng sinh cũng là điều cần được bàn đến, các tỉnh không mấy dư dả lại cắt ngân sách để cố gắng thu hút các khách hàng rủng rỉnh đến sử dụng dịch vụ cảng là thực tế không mấy dễ chịu. Hai ông bán vé số so đo giảm lợi nhuận từng tờ vé, cố thu hút một khách hàng đi Lamborghini ngang qua là ví dụ dễ hình dung hơn cho một câu chuyện như vậy.

Một cuộc đua tương tự có khả năng sắp thành hình ở khu vực Đông Nam Bộ, nơi đặt chân của cảng biển TP HCM và cảng biển Cái Mép - Thị Vải, hai cảng nằm trong Top 30 cảng container lớn nhất thế giới.

Đầu tháng 11 vừa qua, tại hội thảo "Xây dựng cơ chế, chính sách thu hút container vào cảng" do UBND tỉnh Long An tổ chức, lãnh đạo tỉnh cho biết trên địa bàn tỉnh Long An đã hình thành hệ thống cảng đa dạng, trong đó một số cảng đã được đầu tư hệ thống kho bãi hiện đại, tuy nhiên, việc thu hút các hãng tàu vận tải lớn cập cảng xếp dỡ hàng hóa còn gặp nhiều khó khăn. Giải pháp được đề cập tại hội thảo là cơ chế, chính sách để thu hút container vào cảng.

Không khó để nhận ra những chính sách của Long An đưa ra trong thời gian tới sẽ hướng đến câu chuyện "tiền tươi thóc thật" như câu chuyện ở các tỉnh miền Trung.

Tôi tin rằng chính sách hỗ trợ như vậy không sai nếu chỉ diễn ra trong một giai đoạn nhất định. Những khoản hỗ trợ này có thể đóng vai trò "mồi" để hãng tàu và chủ hàng làm quen với một bến cảng mới, đặc biệt trong thị trường khai thác cảng biển phía Nam, nơi một số bến cảng đã phát triển rất thành công và không dễ để thuyết phục hãng tàu và chủ hàng thay đổi thói quen giao nhận hàng hóa của mình. Khi chuỗi cung ứng đang vận hành ổn định thì doanh nghiệp sẽ không chủ động tạo ra thay đổi lớn, trừ khi có một lựa chọn tốt tương đương và có chi phí chấp nhận được, nếu không muốn nói là phải rẻ hơn.

Nhưng có một kịch bản cần được tính đến, là thời điểm tỉnh Long An đưa ra các chính sách thu hút hàng về cảng Long An sẽ trùng với thời điểm cảng Phước An (huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai), một bến cảng mới và được đầu tư khá bài bản, vừa đi vào khai thác. Tôi nghĩ là chúng ta không hề mong muốn kịch bản tỉnh Đồng Nai cũng sẽ nghiên cứu áp dụng những chính sách tương tự.

Thu hút hàng hóa qua cảng phải dựa vào những vấn đề căn cơ từ công tác quy hoạch cảng biển, phân kỳ đầu tư phù hợp tránh nơi thừa nơi thiếu, tính toán về vị trí xây cảng và nguồn hàng để tránh cạnh tranh hủy diệt, xây dựng và hoàn thiện hạ tầng kết nối để đảm bảo hàng hóa được vận chuyển thông suốt... Chính sách ưu đãi và hỗ trợ về giá/thuế/phí chắc chắn là cần thiết, nhưng không nên được xem là yếu tố đường dài, vì có tiềm năng dẫn đến lạm dụng chính sách và cạnh tranh không bền vững.

Theo ghi nhận của tôi, câu chuyện quy hoạch và phân kỳ đầu tư trong hệ thống cảng biển Việt Nam cho đến nay để lại những bài học xương máu. Trước khi hoạt động ở mức độ tương đối thành công như ở hiện tại, cảng Cái Mép - Thị Vải từng trải qua tình trạng thừa công suất, các bến cảng đã cạnh tranh bằng hình thức hạ giá làm hàng, thậm chí xuống dưới mức giá thành. Điều này là do quy hoạch nhiều bến riêng lẻ và không phân kỳ đầu tư phù hợp, dẫn đến nhiều bến cảng cùng hoạt động trên thị trường.

Hậu quả để lại là rất lớn, sau khi cơ quan chức năng điều tiết thị trường bằng khung giá dịch vụ cảng biển, phụ phí xếp dỡ hàng hóa tại cảng do hãng tàu ban hành đã liên tục tăng và vẫn đang là gánh nặng đối với các chủ hàng.

Tôi không mong rằng chúng ta sẽ phải học lại một bài học cũ.

Đặng Dương

Lần lượt Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Huế và Nghệ An đã xây dựng những chính sách hỗ trợ cho tàu cập cảng và container giao nhận tại cảng.

Theo Nghị quyết 03/2023 của Hội đồng Nhân dân tỉnh Nghệ An, hãng tàu biển vận chuyển container quốc tế, thực hiện dỡ hàng hoặc xếp hàng, hoặc vừa dỡ hàng và xếp hàng tại cảng Cửa Lò được hỗ trợ 300 triệu đồng/chuyến cập cảng.

Mức hỗ trợ ở Thanh Hóa và Hà Tĩnh khi mới ban hành chính sách tương tự là 200 triệu đồng, đến năm 2022, do việc thu hút hàng hóa "gặp khó khăn", cả hai tỉnh đều tăng lên mức 500 triệu đồng.

Những chính sách này mang lại một số lợi ích nhất định cho các tỉnh xét theo góc độ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tỉnh nhà có điều kiện giao nhận hàng tại cảng nằm ngay trong tỉnh, giúp giảm chi phí logistics cho doanh nghiệp, đồng thời mang lại nguồn thu cho ngân sách. Nhưng ở góc nhìn bao trùm hơn, những chính sách như vậy lại lấy đi nguồn thu từ các tỉnh thành không có chủ trương hỗ trợ. Trong giai đoạn 2019-2023, tỉnh Thanh Hóa hỗ trợ 17,8 tỉ đồng cho 89/91 chuyến tàu và mang lại cho ngân sách 1.180 tỉ đồng. Lượng hàng này nếu xếp dỡ ở cảng Hải Phòng vẫn mang lại nguồn thu ngân sách tương tự cho Hải Phòng, thậm chí còn hơn nếu tính cả phí hạ tầng cảng biển, và thành phố cảng này sẽ không chi khoản hỗ trợ nào cho hãng tàu và doanh nghiệp.

Quan trọng hơn, việc các tỉnh gần kề nhau, đều có cảng biển, và đều ban hành chính sách hỗ trợ "tiền tươi thóc thật" để thu hút hàng hóa qua cảng là động thái tiềm ẩn nguy cơ tạo ra một cuộc đua hỗ trợ mà đối tượng hưởng lợi nhiều nhất ở đây là các hãng tàu - nhóm đối tượng đã thu được lợi nhuận đột biến trong thời điểm đại dịch diễn ra. Trong các năm 2021 và 2022, các hãng tàu lớn đều có mức lợi nhuận lên đến hàng tỷ USD.

Không có gì là sai khi người bán có chính sách khuyến mãi để thu hút khách hàng. Nhưng cộng sinh cũng là điều cần được bàn đến, các tỉnh không mấy dư dả lại cắt ngân sách để cố gắng thu hút các khách hàng rủng rỉnh đến sử dụng dịch vụ cảng là thực tế không mấy dễ chịu. Hai ông bán vé số so đo giảm lợi nhuận từng tờ vé, cố thu hút một khách hàng đi Lamborghini ngang qua là ví dụ dễ hình dung hơn cho một câu chuyện như vậy.

Một cuộc đua tương tự có khả năng sắp thành hình ở khu vực Đông Nam Bộ, nơi đặt chân của cảng biển TP HCM và cảng biển Cái Mép - Thị Vải, hai cảng nằm trong Top 30 cảng container lớn nhất thế giới.

Đầu tháng 11 vừa qua, tại hội thảo "Xây dựng cơ chế, chính sách thu hút container vào cảng" do UBND tỉnh Long An tổ chức, lãnh đạo tỉnh cho biết trên địa bàn tỉnh Long An đã hình thành hệ thống cảng đa dạng, trong đó một số cảng đã được đầu tư hệ thống kho bãi hiện đại, tuy nhiên, việc thu hút các hãng tàu vận tải lớn cập cảng xếp dỡ hàng hóa còn gặp nhiều khó khăn. Giải pháp được đề cập tại hội thảo là cơ chế, chính sách để thu hút container vào cảng.

Không khó để nhận ra những chính sách của Long An đưa ra trong thời gian tới sẽ hướng đến câu chuyện "tiền tươi thóc thật" như câu chuyện ở các tỉnh miền Trung.

Tôi tin rằng chính sách hỗ trợ như vậy không sai nếu chỉ diễn ra trong một giai đoạn nhất định. Những khoản hỗ trợ này có thể đóng vai trò "mồi" để hãng tàu và chủ hàng làm quen với một bến cảng mới, đặc biệt trong thị trường khai thác cảng biển phía Nam, nơi một số bến cảng đã phát triển rất thành công và không dễ để thuyết phục hãng tàu và chủ hàng thay đổi thói quen giao nhận hàng hóa của mình. Khi chuỗi cung ứng đang vận hành ổn định thì doanh nghiệp sẽ không chủ động tạo ra thay đổi lớn, trừ khi có một lựa chọn tốt tương đương và có chi phí chấp nhận được, nếu không muốn nói là phải rẻ hơn.

Nhưng có một kịch bản cần được tính đến, là thời điểm tỉnh Long An đưa ra các chính sách thu hút hàng về cảng Long An sẽ trùng với thời điểm cảng Phước An (huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai), một bến cảng mới và được đầu tư khá bài bản, vừa đi vào khai thác. Tôi nghĩ là chúng ta không hề mong muốn kịch bản tỉnh Đồng Nai cũng sẽ nghiên cứu áp dụng những chính sách tương tự.

Thu hút hàng hóa qua cảng phải dựa vào những vấn đề căn cơ từ công tác quy hoạch cảng biển, phân kỳ đầu tư phù hợp tránh nơi thừa nơi thiếu, tính toán về vị trí xây cảng và nguồn hàng để tránh cạnh tranh hủy diệt, xây dựng và hoàn thiện hạ tầng kết nối để đảm bảo hàng hóa được vận chuyển thông suốt... Chính sách ưu đãi và hỗ trợ về giá/thuế/phí chắc chắn là cần thiết, nhưng không nên được xem là yếu tố đường dài, vì có tiềm năng dẫn đến lạm dụng chính sách và cạnh tranh không bền vững.

Theo ghi nhận của tôi, câu chuyện quy hoạch và phân kỳ đầu tư trong hệ thống cảng biển Việt Nam cho đến nay để lại những bài học xương máu. Trước khi hoạt động ở mức độ tương đối thành công như ở hiện tại, cảng Cái Mép - Thị Vải từng trải qua tình trạng thừa công suất, các bến cảng đã cạnh tranh bằng hình thức hạ giá làm hàng, thậm chí xuống dưới mức giá thành. Điều này là do quy hoạch nhiều bến riêng lẻ và không phân kỳ đầu tư phù hợp, dẫn đến nhiều bến cảng cùng hoạt động trên thị trường.

Hậu quả để lại là rất lớn, sau khi cơ quan chức năng điều tiết thị trường bằng khung giá dịch vụ cảng biển, phụ phí xếp dỡ hàng hóa tại cảng do hãng tàu ban hành đã liên tục tăng và vẫn đang là gánh nặng đối với các chủ hàng.

Tôi không mong rằng chúng ta sẽ phải học lại một bài học cũ.

Đặng Dương

Bảo tàng đóng vai trò là "bộ mặt" của địa phương, nơi giới thiệu những giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc cho khách thập phương. Các tư liệu quý giá được lựa chọn và sắp xếp công phu thành những câu chuyện hấp dẫn, giúp người tham quan cảm nhận được sự quan tâm và khác biệt văn hóa của địa phương đó. Một thành phố có nhiều bảo tàng về lịch sử thể hiện sự trân trọng và niềm tự hào của người dân đối với di sản của các thế hệ đi trước. Một thành phố sở hữu những bảo tàng nghệ thuật lớn được đầu tư và chăm chút kỹ lưỡng chứng tỏ đời sống tinh thần của người dân ở đây phong phú. Để có thể cảm thụ được giá trị của các tác phẩm nghệ thuật, cần một nền tảng văn hóa và giáo dục tốt - điều mà những bảo tàng này góp phần xây dựng. Những giá trị văn hóa và lịch sử này càng được làm nổi bật khi chúng được trưng bày bên cạnh các tư liệu hoặc bộ sưu tập từ một địa phương khác, thuộc về một nền văn hóa khác, tạo nên sự so sánh trực quan, giúp du khách dễ dàng cảm nhận sự đa dạng và độc đáo của từng nền văn hóa.

Khi đến thăm các quốc gia phát triển, chúng tôi nhận thấy nhiều bảo tàng tại đây thường có khu vực trưng bày ngắn hạn (temporary exhibitions). Những hiện vật trong khu này thường được cho mượn từ các bảo tàng khác, các tổ chức giáo dục nghệ thuật, hoặc từ các nhà sưu tập tư nhân trong khoảng thời gian từ vài tháng đến nửa năm. Ngoài ra, các bảo tàng đôi khi sử dụng chính bộ sưu tập chưa công khai của mình để tạo sự mới mẻ cho khách tham quan. Việc thiết lập các khu triển lãm ngắn hạn không chỉ mang đến cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng nhiều giá trị độc đáo mà còn giúp bảo tàng thu hút khách quay trở lại nhờ sự đổi mới không ngừng. Trong lĩnh vực kinh doanh, mục tiêu duy trì khách hàng quay lại thường được chú trọng hơn, bởi chi phí marketing để giữ chân khách hàng cũ thường thấp hơn so với việc thu hút khách hàng mới. Tuy nhiên, việc thiết lập các khu triển lãm ngắn hạn không phải là điều dễ dàng, do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Đầu tiên là do giá trị cao của những tư liệu và hiện vật này, các bên cho mượn thường đưa ra yêu cầu rất khắt khe đối với bảo tàng tiếp nhận. Những yêu cầu này bao gồm các tiêu chuẩn kỹ thuật như điều kiện ánh sáng, độ ẩm - yếu tố rất quan trọng để bảo quản các tác phẩm nghệ thuật; ngoài ra còn có yêu cầu về an ninh như hệ thống camera giám sát, thiết bị chống cháy nổ, và biện pháp bảo vệ hiện vật khỏi tác động trực tiếp từ khách tham quan.

Thứ hai là tính chất hợp tác "có qua có lại". Không chỉ dừng lại ở việc mượn hiện vật từ nơi khác, bảo tàng cũng phải đáp ứng yêu cầu cho mượn các bộ sưu tập của mình. Điều này đòi hỏi bảo tàng sở hữu những hiện vật thật sự đặc biệt, gắn liền với các câu chuyện hấp dẫn và được bảo quản theo quy trình cụ thể. Bên mượn cần tuân thủ nghiêm ngặt những hướng dẫn thao tác để bảo vệ giá trị của hiện vật.

Thứ ba, và cũng là yếu tố quan trọng nhất: đội ngũ nhân sự. Một câu hỏi lớn luôn được đặt ra là liệu bảo tàng có đủ nhân lực đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ bên cho mượn hay không. Điều này bao gồm việc có những nhân viên có kinh nghiệm hoặc đã được đào tạo để thao tác với các hiện vật dễ bị tổn thương, điều phối dòng khách tham quan nhằm giảm thiểu rủi ro, cũng như ứng phó linh hoạt trong các tình huống khẩn cấp. Ngoài ra, đội ngũ bảo tàng còn cần khả năng hiểu rõ các hợp đồng phức tạp, với nhiều điều khoản và thuật ngữ chuyên ngành mà đôi khi cần xử lý cẩn trọng ngay cả khi là ngôn ngữ mẹ đẻ.

Trở lại với câu chuyện của các bảo tàng tại Việt Nam, lượng khách tham quan ngày càng gia tăng là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong chất lượng cuộc sống và sự quan tâm của công chúng đối với giá trị văn hóa, tinh thần. Điều này cũng phản ánh nỗ lực của các bảo tàng trong việc nâng cao chất lượng phục vụ và đầu tư vào cơ sở vật chất, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách tham quan.

Bên cạnh đó, học hỏi từ mô hình triển lãm ngắn hạn của các nước phát triển có thể thúc đẩy du khách quay lại một cách bền vững. Việc tham gia vào các chương trình trao đổi hiện vật hoặc hợp tác với các bảo tàng, tổ chức nghệ thuật nước ngoài không chỉ giúp làm phong phú thêm các khu trưng bày, mà còn mang đến góc nhìn đa dạng về văn hóa, lịch sử và nghệ thuật quốc tế. Đây cũng là cơ hội để giới thiệu di sản văn hóa của Việt Nam ra thế giới, góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia trên bản đồ văn hóa toàn cầu.

Với sự đầu tư và định hướng này, bảo tàng Việt Nam có thể dần trở thành những điểm đến văn hóa thú vị, nơi không chỉ thu hút khách tham quan mới mà còn giữ chân du khách quay lại, khám phá những câu chuyện và giá trị văn hóa trong từng giai đoạn trưng bày. Điều này sẽ tạo động lực cho bảo tàng không ngừng phát triển và góp phần quan trọng vào công cuộc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc.

Phạm Trung Tuấn

Chúng tôi đều đồng ý rằng bảo tàng là không gian sống động giúp chúng ta hiểu sâu sắc về lịch sử và văn hóa của địa phương này. Ngoài ra, cách thức vận hành của các bảo tàng cũng rất thú vị và giúp chúng tôi mở rộng kiến thức.

Bảo tàng đóng vai trò là "bộ mặt" của địa phương, nơi giới thiệu những giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc cho khách thập phương. Các tư liệu quý giá được lựa chọn và sắp xếp công phu thành những câu chuyện hấp dẫn, giúp người tham quan cảm nhận được sự quan tâm và khác biệt văn hóa của địa phương đó. Một thành phố có nhiều bảo tàng về lịch sử thể hiện sự trân trọng và niềm tự hào của người dân đối với di sản của các thế hệ đi trước. Một thành phố sở hữu những bảo tàng nghệ thuật lớn được đầu tư và chăm chút kỹ lưỡng chứng tỏ đời sống tinh thần của người dân ở đây phong phú. Để có thể cảm thụ được giá trị của các tác phẩm nghệ thuật, cần một nền tảng văn hóa và giáo dục tốt - điều mà những bảo tàng này góp phần xây dựng. Những giá trị văn hóa và lịch sử này càng được làm nổi bật khi chúng được trưng bày bên cạnh các tư liệu hoặc bộ sưu tập từ một địa phương khác, thuộc về một nền văn hóa khác, tạo nên sự so sánh trực quan, giúp du khách dễ dàng cảm nhận sự đa dạng và độc đáo của từng nền văn hóa.

Khi đến thăm các quốc gia phát triển, chúng tôi nhận thấy nhiều bảo tàng tại đây thường có khu vực trưng bày ngắn hạn (temporary exhibitions). Những hiện vật trong khu này thường được cho mượn từ các bảo tàng khác, các tổ chức giáo dục nghệ thuật, hoặc từ các nhà sưu tập tư nhân trong khoảng thời gian từ vài tháng đến nửa năm. Ngoài ra, các bảo tàng đôi khi sử dụng chính bộ sưu tập chưa công khai của mình để tạo sự mới mẻ cho khách tham quan. Việc thiết lập các khu triển lãm ngắn hạn không chỉ mang đến cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng nhiều giá trị độc đáo mà còn giúp bảo tàng thu hút khách quay trở lại nhờ sự đổi mới không ngừng. Trong lĩnh vực kinh doanh, mục tiêu duy trì khách hàng quay lại thường được chú trọng hơn, bởi chi phí marketing để giữ chân khách hàng cũ thường thấp hơn so với việc thu hút khách hàng mới. Tuy nhiên, việc thiết lập các khu triển lãm ngắn hạn không phải là điều dễ dàng, do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Đầu tiên là do giá trị cao của những tư liệu và hiện vật này, các bên cho mượn thường đưa ra yêu cầu rất khắt khe đối với bảo tàng tiếp nhận. Những yêu cầu này bao gồm các tiêu chuẩn kỹ thuật như điều kiện ánh sáng, độ ẩm - yếu tố rất quan trọng để bảo quản các tác phẩm nghệ thuật; ngoài ra còn có yêu cầu về an ninh như hệ thống camera giám sát, thiết bị chống cháy nổ, và biện pháp bảo vệ hiện vật khỏi tác động trực tiếp từ khách tham quan.

Thứ hai là tính chất hợp tác "có qua có lại". Không chỉ dừng lại ở việc mượn hiện vật từ nơi khác, bảo tàng cũng phải đáp ứng yêu cầu cho mượn các bộ sưu tập của mình. Điều này đòi hỏi bảo tàng sở hữu những hiện vật thật sự đặc biệt, gắn liền với các câu chuyện hấp dẫn và được bảo quản theo quy trình cụ thể. Bên mượn cần tuân thủ nghiêm ngặt những hướng dẫn thao tác để bảo vệ giá trị của hiện vật.

Thứ ba, và cũng là yếu tố quan trọng nhất: đội ngũ nhân sự. Một câu hỏi lớn luôn được đặt ra là liệu bảo tàng có đủ nhân lực đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ bên cho mượn hay không. Điều này bao gồm việc có những nhân viên có kinh nghiệm hoặc đã được đào tạo để thao tác với các hiện vật dễ bị tổn thương, điều phối dòng khách tham quan nhằm giảm thiểu rủi ro, cũng như ứng phó linh hoạt trong các tình huống khẩn cấp. Ngoài ra, đội ngũ bảo tàng còn cần khả năng hiểu rõ các hợp đồng phức tạp, với nhiều điều khoản và thuật ngữ chuyên ngành mà đôi khi cần xử lý cẩn trọng ngay cả khi là ngôn ngữ mẹ đẻ.

Trở lại với câu chuyện của các bảo tàng tại Việt Nam, lượng khách tham quan ngày càng gia tăng là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong chất lượng cuộc sống và sự quan tâm của công chúng đối với giá trị văn hóa, tinh thần. Điều này cũng phản ánh nỗ lực của các bảo tàng trong việc nâng cao chất lượng phục vụ và đầu tư vào cơ sở vật chất, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách tham quan.

Bên cạnh đó, học hỏi từ mô hình triển lãm ngắn hạn của các nước phát triển có thể thúc đẩy du khách quay lại một cách bền vững. Việc tham gia vào các chương trình trao đổi hiện vật hoặc hợp tác với các bảo tàng, tổ chức nghệ thuật nước ngoài không chỉ giúp làm phong phú thêm các khu trưng bày, mà còn mang đến góc nhìn đa dạng về văn hóa, lịch sử và nghệ thuật quốc tế. Đây cũng là cơ hội để giới thiệu di sản văn hóa của Việt Nam ra thế giới, góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia trên bản đồ văn hóa toàn cầu.

Với sự đầu tư và định hướng này, bảo tàng Việt Nam có thể dần trở thành những điểm đến văn hóa thú vị, nơi không chỉ thu hút khách tham quan mới mà còn giữ chân du khách quay lại, khám phá những câu chuyện và giá trị văn hóa trong từng giai đoạn trưng bày. Điều này sẽ tạo động lực cho bảo tàng không ngừng phát triển và góp phần quan trọng vào công cuộc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc.

Phạm Trung Tuấn