- Bớt cho tôi 500 won cũng được mà

- Tôi không bớt được đâu. Nhưng tôi sẽ cho chị thêm một nắm rau

Những âm thanh như vậy sẽ không thể tìm thấy ở những hình thức buôn bán khác ngoài chợ truyền thống.

Văn hóa sinh hoạt, giao tiếp, tâm tính con người cũng bộc lộ rất nhiều trong cái chợ. Đi chợ từ những ngày đầu đặt chân đến Hàn Quốc đã giúp tôi nhanh chóng hòa nhập vào cuộc sống nơi đây. Đó chỉ là một trong nhiều sự thú vị mà chợ truyền thống đem lại cho người mua và khách du lịch.

Cũng như Việt Nam và nhiều quốc gia có văn hóa "chợ ướt" ở châu Á, chợ Hàn Quốc từng trải qua hai phen lao đao. Vài thập kỷ trước, chợ tưởng sẽ bị xóa sổ bởi hệ thống siêu thị của Emart, Homeplus nay là No Brand... Vừa gắng gượng trụ lại, giới tiểu thương tiếp tục hứng chịu cơn bão Covid-19 càn quét, khiến chợ thậm chí trở thành nỗi ám ảnh dịch dã cho người mua. Sự phát triển của công nghệ số, tạo nên cuộc cách mạng trong thương mại điện tử, khiến người Hàn có lúc tưởng như sẽ không còn nghe thấy những âm thanh lao xao của cuộc sống từ cái chợ.

Nhưng người Hàn không ngồi nhìn chợ chết. Các hộ buôn bán ở chợ truyền thống không ít lần biểu tình đòi chính phủ hỗ trợ sinh kế bền vững cho họ. Để xử lý nhanh chóng, chính phủ đã dành không gian Quảng trường Gwanghwamun của thủ đô Seoul vào ngày cuối tuần để người buôn bán trong chợ truyền thống hoạt động. Hoặc vào những ngày họp chợ (5 ngày một tuần), các hình thức mua bán khác phải đóng cửa theo giờ hoặc theo ngày để hỗ trợ cho sinh kế của tiểu thương.

Tuy nhiên, những giải pháp đó gây ra nhiều tranh cãi về công bằng trong kinh doanh. Hơn nữa, chúng cũng không giải quyết được bài toán về sự cạnh tranh khác đến từ các sàn giao dịch mua bán điện tử. Vì thế, gần đây, chính quyền Thành phố Seoul đã bắt đầu "phục hồi các thương gia" như một phần trong nỗ lực khôi phục các khu chợ gắn liền với lịch sử và truyền thống của vùng đất Seoul, gắn chợ với hoạt động du lịch. Họ chọn ra những người có bí quyết buôn bán giỏi để chia sẻ cho hơn 13.000 tiểu thương khác của chợ truyền thống.

Những người này không chỉ hướng dẫn cách bán hàng mà còn chia sẻ bí quyết làm sao mua được lòng của khách hàng đúng kiểu "vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi". Song song đó là nghệ thuật bày biện hàng. Giống như những siêu thị lớn, họ có chiến lược trưng bày các mặt hàng theo từng giai đoạn và làm mới không gian để khách hứng thú hơn.

Mỗi tiểu thương cũng học cách nói lời hay trong hoạt động trao đổi mua bán, học tính liên kết bán hàng để đồng hành giữ và mời khách đến chợ truyền thống. Mới đây, tôi đến chợ Jekidong. Quả thật khác hẳn. Không chỉ bày biện, chợ còn đầu tư mái che nghệ thuật, vừa tránh mưa tránh tuyết vừa có nhiều hình ảnh về thủ đô Seoul giúp du khách hiểu hơn về sự tồn tại của ngôi chợ trong thủ đô hơn 600 tuổi này.

Coi chợ như một sản phẩm du lịch của địa phương cũng là điều mà quốc gia này hướng tới. Những lễ lội làng diễn ra trong chợ được tái hiện đúng vào các dịp festival của địa phương. Dần dà họ tạo thói quen cho du khách tìm đến chợ truyền thống. Lễ hội gạo Odae ở Cheorwon, chợ sâm của Geumsan là những mô hình thành công như vậy.

Việt Nam, theo số liệu của Bộ Công Thương năm 2022, có hơn 8.500 chợ truyền thống, lưu thông 35-40% lượng hàng hóa. Còn theo khảo sát của Nielsen, Việt Nam có khoảng 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa và 9.000 chợ truyền thống, doanh thu trên dưới 10 tỷ USD mỗi năm. Chợ truyền thống được đánh giá đang đuối sức, chết mòn trước sự xâm lấn của thương mại điện tử và các mô hình bán lẻ hiện đại. Thử thách đặt ra là với 74% người dân sử dụng Internet, Việt Nam có khoảng 59-62 triệu người tiêu dùng mua sắm trực tuyến và giá trị mua sắm của mỗi người ước đạt khoảng 300-320 USD/ năm. Tỷ lệ người dùng Internet mua sắm hàng hóa trực tuyến hàng tuần của Việt Nam ở mức trên 60%, thấp hơn Thái Lan 66,8%, Hàn Quốc 65,6%, nhưng cao hơn mức trung bình toàn cầu 57,6%, cũng theo Nielsen.

Sự suy yếu của chợ truyền thống, về lâu dài, sẽ khiến hàng triệu lao động phổ thông rơi vào cảnh mất nghiệp, ảnh hưởng đến sinh kế, gây ra gánh nặng an sinh cho cả xã hội.

Tương tự Hàn Quốc, Thái Lan cũng tìm cách hồi sinh chợ bằng việc kết hợp thành sản phẩm du lịch. Chẳng hạn, tiểu thương chợ Chatuchak ở Bangkok, luôn cập nhật xu hướng, từ các món ẩm thực thời thượng đến trend thời trang của Hàn Quốc, Nhật Bản - phân khúc khách hàng chính của họ, nên 9.000 gian hàng tại đây luôn đủ loại mặt hàng, giá cả hợp lý, là thiên đường vui chơi về đêm cho du khách.

Tôi đã nhìn thấy những nỗ lực thay đổi để tồn tại ở các chợ Việt Nam. Gần đây, chợ chồm hổm của thành phố Vị Thanh, Hậu Giang đã dựa vào đặc trưng "ngồi xổm bán hàng" của mình để quảng bá, thu hút sự hiếu kỳ của khách du lịch và các nhiếp ảnh gia. Hoặc các tiểu thương chợ An Đông, TP HCM tạo nên "hình thức hybrid", kết hợp đi chợ tại chỗ và online bằng cách livestream bán hàng, ship tận tay người dùng...

Nhưng chỉ như thế thôi là chưa đủ để cạnh tranh với các kênh bán lẻ và thương mại điện tử đang thay đổi từng ngày. Chợ truyền thống có những ưu thế riêng mà các kênh bán hàng khác không có được, chẳng hạn: thực phẩm, sản vật địa phương, ẩm thực tươi ngon, đa dạng, thoải mái lựa chọn, đặc biệt là những trải nghiệm văn hóa, du lịch sống động...

So với nhiều nước, chợ Việt Nam còn rất nhiều điểm yếu, thậm chí triệt tiêu cả những thế mạnh vốn có của mô hình này: hàng hóa không rõ nguồn gốc, chất lượng quá kém; thói quen nói thách, "chém" giá trên trời; vệ sinh - an toàn thực phẩm quá kém; cách thức giao tiếp thô lỗ, xúc phạm (đốt vía, đốt phong long) khách hàng...

Trong cuộc xoay xở thoát khỏi cảnh hiu hắt, chợ truyền thống ở Việt Nam trước hết cần sự thay đổi từ chính các tiểu thương, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ. Khi mô hình này được thay da đổi thịt, một chiến lược mới từ chính phủ và các nhà quản lý, nhằm biến chợ thành một sản phẩm trải nghiệm độc đáo, sẽ không chỉ hồi sinh hoạt động thương mại này, đảm bảo đời sống cho tiểu thương mà còn có thể đa dạng hóa điểm đến du lịch.

Nguyễn Nam Cường

Mới đây, cuốn sách Tôi và nỗi buồn không muốn làm khổ nhau nữachính thức ra mắt độc giả, đánh dấu vai trò mới của nam nghệ sĩ.

Trò chuyện với VietNamNet, diễn viên sinh năm 1995 tiết lộ, những video podcast được đăng tải trên TikTok, vô tình “dẫn lối” anh đến với nghiệp viết lách.

“Duyên viết sách của tôi xuất phát từ những trăn trở, suy nghĩ được viết dưới dạng nhật ký; sau đó từ một trong những kỹ năng của người diễn viên là truyền tải bằng giọng nói, kết hợp sở thích quay phim ngắn, tôi đã xây dựng một kênh podcast trên nền tảng TikTok. Mới đầu, tôi nghĩ chỉ đăng để được giải tỏa nỗi lòng, cũng như ghi lại hành trình thay đổi của bản thân, một thời gian sau nhìn lại xem đã tiến được bao xa so với chính mình trước đó”, Hồng Phúc bày tỏ.

May mắn được đông đảo khán giả ủng hộ, hiện kênh của Hồng Phúc đã sở hữu gần 228.000 người theo dõi và hơn 2,9 triệu lượt thích. Đọc các bình luận hưởng ứng tích cực, nam diễn viên cảm thấy hạnh phúc, tự tin hơn và quen dần với việc làm nội dung trên mạng xã hội.

“Sau khi đăng tải lên Tik Tok, nhiều người đồng cảm với những dòng tâm sự của tôi. Từ đó, mình thấy không đơn độc và các bức thư dần dần không chỉ còn dành riêng cho cá nhân mà thông qua đó, tôi muốn chia sẻ tới khán giả một số góc nhìn riêng, quan điểm về cuộc sống, trải nghiệm tự thân mà mình nghĩ giúp ích được cho các bạn trẻ đang hoang mang trước ngưỡng cửa cuộc đời.

Liên tục ra mắt nhiều video nên kỹ năng viết của tôi được cải thiện. Thật may mắn, đơn vị phát hành đã liên hệ và chúng tôi cùng biến những dòng note ấy thành hình tác phẩm hoàn chỉnh”, anh nói.

Tuy nhiên, Hồng Phúc thừa nhận bản thân là một “tay ngang” dẫn đến việc “chật vật” soát lỗi chính tả và chuyển thể ngôn ngữ nói thành văn viết. “Vốn là diễn viên, tôi chưa từng nghĩ đến một ngày sẽ viết sách. Đến công đoạn soạn bản thảo, tôi cần chuyển toàn bộ ngôn ngữ nói thành văn viết, xây dựng bố cục, căn chỉnh từng dấu chấm, dấu phẩy… Quá trình tổng hợp và biên tập kéo dài hơn 2 tháng, đầy khó khăn nhưng tôi thật vui và hạnh phúc khi giờ đây được cầm trên tay cuốn sách do chính mình viết”, Hồng Phúc bày tỏ.

Nỗi buồn - người bạn đồng hành của nghệ sĩ

Tôi và nỗi buồn không muốn làm khổ nhau nữa ghi lại tâm sự cuộc sống, hành trình trải nghiệm giàu cảm xúc của một người trẻ trước những chông gai, chướng ngại trên con đường hoàn thiện bản thân.

“Xuyên suốt những bức thư này là thông điệp mình muốn truyền tải: Trên con đường hoàn thiện bản thân, chúng ta không thể tránh việc vấp ngã và bị bủa vây bởi những khó khăn, nhưng chính hành động dám đối diện và vượt qua mới giúp ta trưởng thành rồi mở ra con đường để thấu hiểu chính mình và tìm ra hạnh phúc thật sự.

Tôi mong rằng sau khi đọc cuốn sách, những người trẻ có thể nhận thức được điều đó từ sớm, tránh hoang mang, mông lung giữa những ngã rẽ của cuộc đời khi bước chân ra khỏi sự bao bọc, vùng an toàn", tác giả 9x trải lòng.

Bằng lối quan sát và nắm bắt tinh tế, phản ánh cuộc sống khá nhanh nhạy, nhân sinh quan tích cực, một số bức thư trong cuốn sách được viết già dặn với tư duy sâu sắc. Tuy nhiên, không vì thế mà làm mất đi “chất trẻ” vốn có của người viết nhờ cập nhật ngôn từ gần gũi, bắt kịp xu hướng thời đại.

Qua những bức thư đầu tay, độc giả bắt gặp hình ảnh một cậu thanh niên đã lâu ngày vùi mình vào công việc, chạy đua với nhịp sống hối hả mà dường như đã bỏ lỡ nhiều điều.

Vào một sáng sớm sau đêm mất ngủ, cậu một lần nữa được nhìn lại những cảnh vật thân quen, yên bình mà đã rất lâu cậu không bắt gặp và mơ hồ dự cảm rằng điều gì đó sắp thay đổi cuộc đời...

Với Phiêu (bút danh của Hồng Phúc), nỗi buồn được ví như “một người bạn đồng hành”, vì trong những thời khắc cô đơn nhất, thứ cảm xúc này đã đồng hành cùng người diễn viên trẻ và góp phần hoàn thiện anh.

Đồng thời, đó cũng là động lực và nguồn cảm hứng cho tiêu đề cuốn sách. “Từ xưa đến nay, nỗi buồn cũng như những trạng thái cảm xúc khác: niềm vui, hạnh phúc... luôn tồn tại với chúng ta nhưng ít khi được tách ra khỏi bản thân để nhìn ngắm. Rất nhiều nghệ sĩ đã sử dụng nỗi buồn để thăng hoa thành tác phẩm, vì vậy tôi cũng muốn nỗi buồn ở đây không mang tính tiêu cực, chìm đắm mà thay vào đó nó như người bạn ở bên trò chuyện, đối thoại và dạy ta cách trở nên mạnh mẽ.

Nỗi buồn như những ngày mưa dầm ẩm ướt, ban đầu ta thấy khó chịu vì bất tiện nhưng ở khía cạnh nào đó nó vẫn mang trong mình vẻ đẹp, ta không ra khỏi nhà được để đi chơi nhưng lại có thời gian cho bản thân thả lỏng. Nếu như không có những ngày như vậy thì một buổi sáng đầy nắng đâu còn nhiều giá trị”, nam diễn viên nói.

Xuôi dòng thời gian, hội ngộ Hồng Phúc ở những bức thư cuối, độc giả nhận ra rằng người viết đã có sự chuyển mình, trưởng thành về mặt nhận thức để sẵn sàng đón nhận yêu thương.

Không còn sự “ngây ngô” thuở ghi những dòng nhật ký đầu tiên, dấn thân vào văn chương, tác giả đã dũng cảm chọn nỗi buồn làm người bạn đồng hành. Bởi nếu thiếu đi “người bạn đặc biệt” ấy, hành trình thay đổi đầy ý nghĩa của "Phiêu nói nhiều" sẽ giống như chưa từng được bắt đầu.

Đây là lần thứ hai ông Lê Kiên Thành tổ chức ra mắt cuốn sách này. Trong lần đầu xuất bản, cuốn sách đã gây xôn xao dư luận và được bán sạch trong thời gian ngắn. Vì thế, Nhà xuất bản (NXB) Hội nhà văn đã quyết định tái bản cuốn sách. Cuốn sách được phát hành lần này có 2 phiên bản thường và bản đặc biệt, đều được in 4 màu sinh động. Trong bản đặc biệt, họa sĩ Thành Chương vẽ tranh độc bản nhằm tặng những bạn đọc sở hữu quyển sách này. Số tiền bán sách đóng góp vào Quỹ phát triển những tài năng trẻ văn học Việt Nam.

Chia sẻ về cuốn sách, ông Lê Kiên Thành kể ở tuổi 70 ông không nghĩ mình là người cầm bút. Bao năm lăn lộn với cuộc đời, ông từng làm nhiều công việc với vai trò là một người lính, nhà nghiên cứu khoa học, một doanh nhân và thậm chí là người làm công việc chính trị.

Tuy nhiên, khi đại dịch COVID-19 xảy ra, thời gian nằm nhà đã khiến ông có nhiều suy nghĩ, trăn trở về cuộc sống và những gì từng trải qua trong cuộc đời. Ông Lê Kiên Thành đã chia sẻ trăn trở đó trên mạng xã hội.

“Tôi không ngờ những trang viết của tôi trên mạng xã hội lại được nhiều người thích, rất nhiều người đã chia sẻ. Và bạn bè đã động viên tôi ra sách” - ông Lê Kiên Thành kể về lý do ra mắt cuốn Những khoảnh khắc sống.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam kiêm Giám đốc, Tổng biên tập NXB Hội Nhà văn kể khi nhận bản thảo từ tay ông Lê Kiên Thành, ban đầu, ông Thiều đã có những ngờ vực bởi lâu nay ông Lê Kiên Thành chưa bao giờ viết sách nhưng càng đọc nhà thơ càng bị cuốn hút vào các trang bản thảo.

“Các trang viết của Lê Kiên Thành đã đưa tôi trở lại những năm tháng cách đây nửa thế kỷ, dẫn người đọc đi tìm lại thứ đã mất, những điều mà bạn trẻ bây giờ có thể không hình dung ra nổi. Sau khi đọc, tôi đã ngồi xuống và viết lời tựa cho quyển sách này. Khi bản thảo được đưa ra Hội đồng thẩm định, 100% ý kiến đã đồng ý cho xuất bản” - nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho hay.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho biết trong lần xuất bản này, cuốn sách có đến hai tác giả. Ngoài ông Lê Kiên Thành - tác giả của những câu chuyện được viết bằng ngôn ngữ còn có họa sĩ Thành Chương - tác giả kể lại các câu chuyện bằng hội họa. Chính điều này đã tạo ra một ấn phẩm đặc biệt cả về mặt ngôn ngữ và hình ảnh.

Hoạ sĩ Thành Chương cho biết ban đầu, khi nhận bản thảo, ông đã từ chối vẽ minh họa cho cuốn sách nhưng nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã thuyết phục ông đọc kỹ bản thảo rồi có từ chối cũng chưa muộn. Khi đọc được một phần ba cuốn sách, họa sĩ Thành Chương đã thay đổi ý kiến, đồng ý vẽ minh họa cho cuốn sách.

Họa sĩ Thành Chương nhớ lại: “Tôi đã bị thuyết phục bởi những câu chuyện rất đời thường, dung dị, chân thật và nhân văn trong cuốn sách. Hóa ra, môi trường sống của những người con cán bộ lãnh đạo cấp cao như ông Lê Kiên Thành không khác gì môi trường sống của những gia đình như tôi ngày đó. Tôi cũng sống qua những ngày như thế nên tôi hiểu. Và, tôi vẽ không phải chỉ để minh họa cho cuốn sách mà là kể lại một lần nữa các câu chuyện đó bằng hình ảnh”.

Lê Kiên Thành chia sẻ ở tuổi 70, ông được nhiều người chúc mừng là nhà văn trẻ. Và sau thành công của cuốn sách này, bạn bè đã động viên ông tiếp tục viết.

“Tôi cũng bị văn chương mê hoặc mất rồi nên tôi sẽ tiếp tục viết. Trước mắt, tôi muốn hoàn thiện cuốn hồi ký của mẹ rồi sau đó có thể phối hợp với vài nhà văn khác ra một số tập sách. Tôi chỉ muốn nói với các bạn trẻ hãy quan sát cuộc sống đi. Hãy viết. Ngay cả tôi đã 70 tuổi vẫn còn viết được thì các bạn trẻ còn viết hay hơn" - ông Lê Kiên Thành bày tỏ.

Ông Lê Kiên Thành là con trai của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn. Ông từng theo học tại Học viện Kỹ sư không quân Giucopxky, là nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân Dupna (Liên Xô cũ). Ông từng công tác tại Bộ Tư lệnh Không quân Việt Nam, Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia thuộc Viện Khoa học Việt Nam. Từ năm 1993, ông hoạt động trong ngành ngân hàng và sản xuất với vai trò một doanh nhân. Ngoài ra ông từng tham gia ứng cử Đại biểu Quốc hội khoá VIII và là Ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam TPHCM nhiệm kỳ IX.

(Theo Tiền Phong)