Theo lời kể của người nhà và nhà trường, khoảng 14h ngày 13/9, cháu N.H.T. đi học tại Trường Tiểu học Lê Tự Nhất Thống (khối Thanh Quýt 3, Điện Thắng Trung), bị chó hoang vào trường cắn ở cẳng tay.

Sau khi bị chó cắn, cháu T. được cô giáo trong trường rửa vết thương bằng xà phòng và nước muối, sau đó báo tin với mẹ nạn nhân và tư vấn đi tiêm chủng để phòng bệnh.

Tuy nhiên, người nhà không dẫn bé đi tiêm phòng dại, mà đưa đến thầy lang tên Vui, ở chợ Lệ Trạch, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng để chữa trị.

Ngày 10/10, cháu T. xuất hiện các triệu chứng sốt, kèm theo buồn nôn, nôn sau ăn nhiều lần, được gia đình cho nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Quảng Nam.

Tại đây bệnh nhân sốt, nôn, kèm theo sưng nề lưỡi, rối loạn hành vi, trẻ cắn lưỡi một bên.

Ngày 11/10, bệnh nhân tiếp tục sốt cao, mệt, sợ ánh sáng. Bệnh nhân được chuyển gấp ra Bệnh viện Sản - Nhi Đà Nẵng.

Qua 3 lần lấy mẫu xét nghiệm, ngày 26/10, bệnh viện mới xác định cháu bị bệnh dại. Gia đình đưa cháu về nhà và nạn nhân tử vong.

Theo Trung tâm Y tế thị xã Điện Bàn, con chó cắn cháu T. là chó hoang không được xích nhốt, không rọ mõm, đã cắn ít nhất 2 người; tình trạng chó kích thích, chạy rông ngoài đường và mất tích sau khi cắn người.

Sở Y tế Quảng Nam khuyến cáo, bệnh dại là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, khi đã mắc bệnh, không có thuốc chữa và tỷ lệ tử vong 100%.

Khi bị chó, mèo cắn, cào, liếm trên vết thương hở cần xối rửa kỹ tất cả các vết cắn, cào trong 15 phút, càng sớm càng tốt dưới vòi nước chảy với xà phòng; sát khuẩn bằng cồn hoặc cồn i-ốt để làm giảm thiểu lượng virus dại tại vết cắn, trước khi đến cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại; tuyệt đối không được điều trị bằng thuốc nam và các phương thuốc dân gian, gia truyền.

Theo thống kê, từ đầu năm đến nay, cả tỉnh Quảng Nam xuất hiện 12 ổ dịch dại tại 5 huyện, thị; trong đó, có 3 ổ dịch được phát hiện từ những con chó vô chủ mang vi rút dại vào địa bàn.

Số người bị chó, mèo cắn phải đến cơ sở y tế để điều trị dự phòng cũng tăng đột biến trong 9 tháng đầu năm, với 5.760 người (tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2023).

Có 13 người dương tính với virus dại, 2 người đã tử vong; 667 trường hợp chó, mèo có biểu hiện bệnh, lên cơn dại hoặc chạy mất tích sau khi cắn người.

Ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc gồm gạo, mì, ngô, khoai, sắn và các chế phẩm như bánh mỳ, phở, bún, miến, mì... Gạo là lương thực chính được tiêu thụ phổ biến nhất. Hạt ngũ cốc có 3 phần chính là cám, mầm và nội nhũ. Ngũ cốc nguyên hạt là loại ngũ cốc vẫn giữ được đủ 3 phần chính. 

Cám là lớp bên ngoài giàu chất xơ, cung cấp vitamin B, sắt, đồng, kẽm, magie, chất chống oxy hóa và các hóa chất thực vật (phytochemical). Phytochemical là các hợp chất hóa học tự nhiên trong thực vật đã được nghiên cứu về vai trò của chúng trong việc phòng chống bệnh tật. 

Mầm là lõi của hạt, giàu chất béo lành mạnh, vitamin E, vitamin B, chất phytochemical và chất chống oxy hóa. Nội nhũ là lớp bên trong chứa carbohydrate, protein và một lượng nhỏ vitamin B và khoáng chất. Những thành phần này mang nhiều lợi ích cho cơ thể. 

Các yếu tố khác có trong bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt, cũng có thể làm chậm quá trình hấp thụ thực phẩm và làm giảm GI.

Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn tinh bột tốt cho người bệnh đái tháo đường vì đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất xơ và ít các loại đường đơn giản. Yến mạch là một trong những lựa chọn tốt, nó không chỉ giúp giảm cholesterol mà còn làm chậm quá trình tiêu hóa, giúp duy trì mức đường huyết ổn định. 

Gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt hơn so với gạo trắng, vì hạt gạo lứt giữ lại lớp vỏ và mầm, cung cấp nhiều vitamin B và khoáng chất. 

Tuy nhiên yến mạch và gạo lứt có giá thành cao hơn nên người bệnh đái tháo đường có thể dùng các loại gạo xát dối (mặc dù có chỉ số đường huyết ở mức cao là 72%) để thay thế cho gạo trắng. 

Với bánh mỳ, bánh mỳ nguyên cám hay bánh mỳ từ yến mạch là một lựa chọn tốt hơn, có thể dùng trong bữa phụ tuy nhiên cần chú ý chọn loại không có thêm đường hoặc chất béo bão hòa để tránh tăng đường huyết.

Trên thị trường hiện nay cũng có một số loại bún hoặc bánh canh được làm từ gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt với người bệnh đái tháo đường. 

Trong nhóm thực phẩm giàu tinh bột, một số thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như gạo trắng (83%), bột dong (95%), gạo xát dối (72%). Các loại khoai như khoai lang (54%), sắn (50%), củ từ (51%) có chỉ số đường huyết thấp, khoai sọ có chỉ số đường huyết cao hơn, ở mức trung bình (58%). 

Người bệnh đái tháo đường cần tránh các loại thực phẩm có chứa nhiều đường tự do như các loại đồ uống có đường.

Các loại đậu

Các loại đậu không chỉ cung cấp tinh bột mà còn giàu protein và chất xơ, rất tốt cho việc kiểm soát đường huyết. Các thực phẩm giàu đạm thực vật gồm các loại đậu, đỗ và chế phẩm (đậu phụ, sữa đậu nành, bột đậu...).

Ngoại trừ một acid amin là methionine (có trong ngũ cốc), các loại đậu chứa tất cả các acid amin, bao gồm cả lysine (acid amin hầu như không có trong ngũ cốc). 

Các chất dinh dưỡng quan trọng khác có trong các loại đậu là vitamin (B1, B2, B3, B9, C, carotenes) và khoáng chất (canxi, magie, kẽm, kali, sắt). Chúng cũng chứa acid béo không bão hòa một nối đôi và nhiều nối đôi là chủ yếu. 

Khuyến nghị về tiêu thụ đậu, đỗ trên thế giới được đề cập đến là nên tiêu thụ 4 phần ăn (28-40gr) mỗi ngày đối với nam dưới 70 tuổi và 2 phần ăn (14-20gr) mỗi ngày cho phụ nữ và nam giới trên 70 tuổi. Các loại đậu có chỉ số đường huyết thấp, ví dụ đậu tương có chỉ số đường huyết là 18%. 

Rau quả

Rau củ là nhóm thực phẩm rất quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. Hầu hết các loại rau không chứa tinh bột (các loại rau lá) đều có chỉ số đường huyết rất thấp. Các loại rau củ có nhiều tinh bột thường có chỉ số đường huyết cao hơn, nhưng cũng ở mức độ thấp.

Bên cạnh các loại rau lá, các loại rau củ có tinh bột như củ cải, cà rốt cũng có chỉ số đường huyết thấp.

Các loại trái cây cũng là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. 

Quả mọng như dâu tây, việt quất… không chỉ cung cấp vitamin C mà còn chứa nhiều chất xơ và ít đường, giúp ổn định mức đường huyết. Táo và lê là những lựa chọn tuyệt vời khác, chúng chứa nhiều chất xơ hòa tan giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường. 

Khi ăn trái cây, người bệnh nên ưu tiên những loại có chỉ số đường huyết thấp và tránh các loại trái cây khô hoặc có đường bổ sung để đảm bảo duy trì mức đường huyết ổn định. Một số loại trái cây ngọt có chỉ số đường huyết rất thấp và thấp như mận (24), nho (25-43), táo (34). 

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm cũng có ảnh hưởng đến chỉ số đường huyết. Ví dụ với khoai lang thông thường, chưa chế biến có chỉ số đường huyết là 54 trong khi khoai lang nướng bỏ lò có chỉ số đường huyết cao gấp 2,5 lần. 

Một số nghiên cứu cũng đưa ra kết quả gần tương tự. Khoai lang luộc có giá trị GI từ thấp đến trung bình, với thời gian luộc lâu hơn sẽ làm giảm GI, khi luộc trong 30 phút, khoai lang có giá trị GI thấp khoảng 46%, nhưng khi luộc chỉ trong 8 phút, chúng có giá trị GI trung bình là 61%. 

Bên cạnh đó, người bệnh cần lưu ý, dù là thực phẩm tốt, nhưng việc ăn quá nhiều vẫn có thể làm tăng đường huyết. Việc thiết kế thực đơn phù hợp cần có sự tham gia của các chuyên gia dinh dưỡng.

Người bệnh nên tái khám định kỳ và khám, tư vấn dinh dưỡng, hoạt động thể lực phù hợp để kiểm soát đường huyết đạt mục tiêu điều trị.

Thạc sĩ - Bác sĩ Ngô Thị Hà Phương

Trung tâm Giáo dục truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế

Gần đây, nhận thấy khối u to lên rất nhanh, lại gây đau, gây khó há miệng, cơ thể suy nhược, sút cân nhanh nên bệnh nhân mới đi khám.

"Bệnh nhân đến khám thì u đã bị vỡ, chảy máu trong, không can thiệp nhanh sẽ đe dọa tính mạng", TS Nghĩa thông tin.

Kết quả chụp cộng hưởng từ cho thấy, khối u có kích thước 10x15cm nằm sát nền sọ, dính bó mạch cảnh lên não trái, đẩy lệch đốt sống cổ nên các bác sĩ đã phải tính toán kỹ trước mổ để giảm thiểu tối đa tác động lên các dây thần kinh, hạn chế các biến chứng sau mổ như nhắm mắt không kín, méo miệng.

Ngày 1/8, các bác sĩ thực hiện ca phẫu thuật cho người bệnh. Ca phẫu thuật gặp nhiều khó khăn do bệnh nhân thể trạng gầy yếu, khối u tuyến mang tai trái có kích thước lớn nằm ở vị trí nguy hiểm, nguy cơ mất máu trong mổ cao. Sau ca mổ, hiện tình trạng bệnh nhân ổn định.

TS Nghĩa cho biết, u tuyến mang tai là một dạng của u tuyến nước bọt. U tuyến nước bọt không hiếm gặp, 80% là lành tính và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Nguy cơ ác tính chỉ chiếm 20%, chủ yếu gặp ở trẻ em và người từ 60 tuổi trở lên.

Với căn bệnh này, nếu điều trị sớm, được phẫu thuật cắt bỏ khối u, bệnh nhân hoàn toàn có thể khỏi bệnh và có cuộc sống bình thường.

Trong khi đó, để lâu ngày, dẫn đến khối u to như trường hợp bệnh nhân này, nguy cơ rủi ro là rất cao. Hơn nữa, dù u ác tính hiếm khi xảy ra nhưng thực tế, các khối u lành tính đa dạng có nguy cơ biến đổi ác tính sau nhiều năm xuất hiện, thường từ 10-15 năm.

Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan, đặc biệt là những người có khối u không bộc lộ triệu chứng. Khi xuất hiện các khối phồng vùng mang tai, góc hàm, người bệnh nên đi thăm khám và điều trị sớm, nhằm tránh các biến chứng như khó nuốt, khó nói, liệt mặt và nặng nhất là nguy cơ tử vong do khối u ác tính.