Chính vì thế, tôi phần nào thông cảm cho các cơ quan và cán bộ liên quan đến "chuồng bò kiểu mẫu" có đơn giá hơn 230 triệu đồng ở Nghệ An vừa qua. Chúng ta vẫn chưa được biết giá trị thực sự của hệ thống chuồng bò có tổng trị giá 12 tỷ đồng này là bao nhiêu - đã có những nghi vấn sai phạm và hiện công an đang điều tra.

Nhưng tôi thử tiếp cận câu chuyện với nguyên tắc "suy đoán vô tội", và những chiếc chuồng bò vùng cao có giá đúng như kê khai trong sổ sách. Tôi cũng thử bỏ đi "định kiến thành thị", rằng chuồng bò thì không thể đắt đỏ như thế, và người dân ở xã Nga My, huyện Tương Dương cần nhiều thứ khác hơn là chuồng bò. Chúng ta có thói quen áp đặt những hiểu biết hạn chế của mình lên những vấn đề mình chưa thực sự hiểu rõ.

Với tiền đề đó, hai câu hỏi lớn nhất đặt ra là liệu hệ thống chuồng bò trên có thực sự cần thiết và thực sự là nguyện ý của đồng bào được hỗ trợ hay không?

Các phóng viên đã lên xã Nga My tìm hiểu. Họ mang về những bức ảnh: một số ngôi nhà mái lá nằm cạnh chuồng bò bê tông mái tôn kiên cố. "Muốn được xây nhà ở hơn là chuồng bò", anh Lo Văn Thiên, 40 tuổi, mỗi chân xỏ một chiếc dép nhựa khác màu, ngồi trên bậu cửa ngôi nhà vách nứa, nói. Trong khi đó, lãnh đạo xã cho biết trước khi triển khai dự án, người dân đã được tham vấn và đa số đều đồng ý. Sự bất nhất này không khó giải thích cho những ai từng làm việc với cơ quan nhà nước, đặc biệt là ở vùng cao. Ý kiến từ chính quyền thường được coi trọng hơn ý dân. Và cũng có ít người dân lên tiếng phản đối một chính sách, dù bất hợp lý, cho họ một chuồng bò miễn phí. Dại gì giơ tay phủ quyết khi hành động đó vừa làm cán bộ "ghét", lại vừa thiệt cho mình?

Nếu đề bài được đặt ra công khai, sòng phẳng trước mặt tất cả dân chúng trong cộng đồng người Ơ đu của anh Thiên là: "nhà nước hỗ trợ mỗi hộ 230 triệu đồng, bà con muốn xây chuồng bò hay xây nhà?", tôi tin kết quả tất yếu sẽ khác. Ý kiến của dân không đương nhiên là đúng. Và trên thực tế khoản chi xây chuồng bò nhằm "hỗ trợ phát triển kinh tế" trong khi nhà ở lại thuộc mục "đảm bảo an sinh xã hội". Tuy nhiên, nhìn con cá gỗ không thể khiến bạn đủ no, cũng như xây một chiếc chuồng bò khang trang không đồng nghĩa với việc đồng bào sẽ khấm khá lên. Với cán bộ, mục tiêu chính sách hoàn thành khi hàng trăm chuồng bò được xây xong. Nhưng với dân, nó chỉ hiệu quả khi tạo ra cho họ dòng tiền ổn định. Nếu một cái chuồng bê tông không khác gì chuồng gỗ, song có giá đắt gấp 10 lần, lý do nào giải thích cho lựa chọn chính sách đó của cán bộ?

Câu chuyện chuồng bò được quan tâm bởi sự tương phản giữa nơi ở của con người và vật nuôi. Nhưng nhìn rộng ra những dự án chi tiền ngân sách hàng năm trên khắp cả nước, tình huống tương tự không phải hiếm. Đó là những tượng đài ở các địa phương dân còn phải chạy ăn từng bữa, những trụ sở hoành tráng mọc lên giữa nơi học sinh phải lội suối đến trường, hay những công trình chỉ dùng một vài lần rồi biến thành nơi thả trâu bò.

Tôi lại giả định một cách "suy đoán vô tội", rằng tất cả những công trình lãng phí trên đều không mang chút tư lợi nào, các quyết định đầu tư thuần túy chỉ là lựa chọn chính sách. Nếu đó là sự thực thì ngoài chất lượng cán bộ, cơ chế chi ngân sách đang gặp phải hai vấn đề lớn về quy trình phê duyệt dự án và tham vấn người dân.

Vì sao bộ máy với đầy đủ ban bệ từ cấp cơ sở lại không thể phát hiện những điểm bất hợp lý cho tới khi dự án hoàn thành? Liệu người dân có thực sự được "tham vấn" và được lắng nghe về những dự án mà họ phải bỏ tiền thuế để thực hiện và được cho là đối tượng thụ hưởng chính?

Đó là vấn đề đang thiếu các thảo luận nghiêm túc, đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang phải đối mặt với vô vàn khó khăn trước mắt vì đại dịch và áp lực khôi phục nền kinh tế "nghiện" chi tiêu công. Làn sóng đầu tư từ ngân sách nước, nếu hiệu quả, sẽ góp phần giúp nước ta vượt qua giai đoạn khó khăn và lấy lại đà tăng trưởng. Nhưng nếu không, nó sẽ gia tăng thêm gánh nặng nợ công và lạm phát.

Tất nhiên, giả định của tôi có thể sai. Những lựa chọn chính sách đầu tư công dễ bị tác động bởi sự chủ quan, thói quan liêu hay nhóm lợi ích. Và có những công trình phi lý với cả xã hội nhưng lại hợp lý với những người ra quyết định. Trong trường hợp này, ngoài quy trình phê duyệt và tham vấn, có lẽ cần thêm vai trò của cơ quan điều tra.

Nguyễn Khắc Giang

Tối 23/12, chương trình Xuân phát tài sẽ diễn ra tại Trung tâm Hội nghị quốc gia. Hàng loạt những nghệ sĩ tên tuổi trong làng hài đã có mặt như Tự Long, Xuân Bắc, Quang Thắng, Vân Dung, Xuân Hinh, Hoài Linh, Hồng Vân, Thuý Nga... Trong lúc chờ tập vở, các nghệ sĩ đã có phút thư giãn rất thoải mái. Hồng Vân, Xuân Hinh, Hoài Linh và Thúy Nga hài hước chụp ảnh selfie. Nghệ sĩ Hoài Linh. Thuý Nga ôm chặt Quang Lê . Trong khi đó, trên sân khấu, nghệ sĩ Vân Dung đang 'dỗ dành' Tự Long, Quang Thắng.

Ngân An

UNESCO triển khai các hoạt động của mình trên các lĩnh vực chuyên môn sau: Giáo dục, Khoa học tự nhiên, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Văn hoá, Thông tin và Truyền thông. Các lĩnh vực chuyên môn chính và các lĩnh vực chuyên sâu do các vụ, các phòng ban chuyên môn của Ban Thư ký của UNESCO phụ trách. Cấu trúc và mối quan hệ giữa các lĩnh vực chuyên sâu và các chuyên đề cụ thể được sắp xếp hệ thống như sau:

1. Giáo dục:

- Quyền được học tập

- Các kế hoạch và các chính sách về giáo dục

- Trẻ em độ tuổi ấu thơ và gia đình

- Giáo dục tiểu học

- Giáo dục trung học

- Giáo dục cao đẳng

- Giáo dục chuyên nghiệp và dạy nghề

- Giáo dục khoa học và công nghệ

- Giáo dục phi chính quy

- Giáo dục kỹ năng

- Giáo dục sức khoẻ nhà trường và giáo dục HIV/AIDS

- Tính đa dạng văn hoá và ngôn ngữ trong giáo dục

- Giáo dục sư phạm

- Giáo dục trong hoàn cảnh nguy cấp, khủng hoảng và tái thiết

- Giáo dục thể chất và thể thao

- Giáo dục về hoà bình và nhân quyền

- Giáo dục phi bạo lực

2. Khoa học tự nhiên:

- Khoa học về nước sạch

- Nghiên cứu về vấn đề con người, tính đa dạng sinh học và sinh thái học

- Hải dương học

- Khoa học về trái đất

- Khoa học cơ bản và khoa học chế tạo

- Khoa học về các vùng ven biển và các đảo nhỏ

- Chính sách khoa học

- Khoa học về thiên tai

- Vấn đề phụ nữ và khoa học

- Nghiên cứu về hệ thống tri thức bản địa

3. Khoa học Xã hội và Nhân văn:

- Mỹ học

- Nhân quyền

- Triết học

- Vấn đề giải quyết tận gốc rễ sự đói nghèo

- Tương lai học

- Khoa học nghiên cứu về biến đổi xã hội

4. Văn hoá:

- Di sản thế giới

- Di sản vật thể

- Di sản phi vật thể

- Tính đa dạng văn hoá

- Hành vi chuẩn mực

- Đối thoại giữa các nền văn hoá

- Văn hoá và phát triển

- Nền công nghiệp văn hoá

- Nghệ thuật và sáng tạo

- Quyền tác giả

- Bảo tàng

- Du lịch văn hoá

- Tiêu điểm đặc biệt

5. Thông tin và truyền thông:

- Sự truy cập thông tin

- Sức chứa thông tin và tạo dựng thông tin

- Phát triển nội dung thông tin

- Tự do biểu cảm

- Phát triển phương tiện thông tin đại chúng

- Bảo quản thông tin

Các chủ đề đặc biệt trong các chương trình hành động của UNESCO

- Chủ đề giới tính

- Chủ đề thanh niên

- Ưu thế của Châu Phi

- Các nước chậm phát triển

- Văn hoá vì hoà bình

- Đối thoại giữa các nền văn minh

Các chủ đề mang tính nóng hổi mà UNESCO quan tâm:

- Loại bỏ sự đói nghèo, đặc biệt là đối với tình trạng bần cùng hoá.

- Sự đóng góp của công nghệ thông tin và truyền thông đối với lĩnh vực giáo dục, khoa học, văn hoá và truyền thông và việc xây dựng một xã hội tri thức.

Các lĩnh vực ưu tiên đặc biệt của UNESCO

- Giáo dục cơ bản cho tất cả mọi người

- Nước và hệ thống sinh thái liên hợp

- Ủng hộ vấn đề tính đa dạng văn hoá song song với việc nhấn mạnh đặc biệt vấn đề di sản vật thể và phi vật thể.

- Trao quyền hành động cho con người thông qua hệ thống thu nhận thông tin và kiến thức song song với việc nhấn mạnh về quyền tự do biểu cảm.

Những chủ đề đặc biệt khác được UNESCO quan tâm:

- HIV/AIDS

- Phát triển bền vững

- Dân tộc bản địa

- Các đảo nhỏ

- Sóng thần ở Ấn Độ Dương